723

Cząstki naładowane i kwinty promieniowania przechodzące przez substancję żywą wywołują w pierwszym etapie wiele procesów fizycznych, w tym wzbudzanie atomów i cząsteczek, wytwarzanie jonów, wolnych rodników i nadtlenków. Niektóre produkty reakcji elementarnych cechuje wysoki aktywno# chemiczna. Produkty te zapoczątkowują liczne procesy chemiczne i biologiczne.

22.5.2. Efekty radiobiologiczne

Oddziaływanie promieniowania na poziomie molekularnym

Promieniowanie jonizujące wywołuje skutki na poziomic molekularnym w organellach i w komórkach: ietalne uszkodzenie organizmu nic musi być związane z le-talnym uszkodzeniem komórek - może ono być spowodowane ich złośliwą trans• formacją.

Przyjmuje się, Ze najbardziej krytycznymi molekułami w komórkach są molekuły DNA. które mogą być uszkadzane bezpo<rcdnio i pośrednio - przez oddziaływania produktów radiolizy wody. głównie rodników (OH\ HO\ H^ł) i nadtlenków «H_:0₂). Uszkadzane mogą być również i inne makromolekuły biologiczne (proteiny i inne). Różne możliwe uszkodzenia molekuł przedstawiono na rycinie 22.15.

Mahromoiafcuty:    A

DNA;

Chromosomy    A

Ryc. 22.15. Schematyczny obraz inzkodzcri radiacyjnych. Makromolekuły : A - cięcie łartcu-cha głównego. B - zszywanie boczne (crotslink) łub rozcinanie. C - uszkodzenie punktowe. DNA: A - rozerwanie jednej nici. B - rozerwanie obu nici. C - zszy wanie boczne. D -uszkodzenie szczebli (nmg) spirali Chromosomy: A - chromosom normalny. B - odcięcie fragmentu. C - uformowanie mccentryczne. D - tworzenie pierścienia.

723