akty mowy7

,AKTY MOWY 207

potrzebne do parafrazy, która miałaby być sj>rawdzana testem podsta-wialności.

Zadanie, którego ani Lakoff i Gordon, ani Searle nie starali się rozwiązać, mimo że jest ono w najwyższym stopniu relewantne dla rozważanych przez nich problemów, to kwestia skonstruowania zapisu semantycznego dla, mowy zależnej (w zakresie próśb, rozkazów, pytań itp.). Moje własne próby skónskruowShia takiego zapisu prowadzą mnie do wniosku, że jedyną możliwą drogą jest przedstawienie mowy zależnej poprzez niezależną {tzn. poprzez wypowiedź performatywną w pierwszej osobie). A więc:

Psi poprosił Y-a, żeby zrobił Z. = X, który mógł zakładać, że Y mógł zrobić L... albo nie zrobić Z, i który mógł, chcieć — mówiąc to, co powiedział — spowodować, żeby Y zrobił Z, powiedział do Y-a:

zakładając, że możesz zrobić to albo nie zrobić, chcąc spowodować, żebyś to zrobił,

^:    mówię: chcę żebyś to zrobił,

X rozkazał Y-owi, żeby zrobił Z. — X, który mógł zakładać, że Y musi zrobić y to, co X chciał, żeby robił, i który mógł chcieć, mówiąc to, co mówił, spowodować, żeby Y to zrobił, powiedział do Y-a:

zakładając, że musisz robić to, co ja chcę, żebyś zrobił, chcąc spowodować, żebyś to zrobił, mówię: chcę, żebyś zrobił Z,

Pierwsza część tych eksplikacji {Mory mógł,.,) odpowiada Austinow-skim „warunkom fortunnośei”.

Przekonania o tym, że mowa zależna jest semantycznie wtórna w stosunku do niezależnej, można się chyba doczytać w analizach semantycznych Leibniza. Oto na przykład Leibnizowskie definicje rozkazu i rady: „Impe-rare est significare Tibi, nos velle ut sit imposita Tibi necessitas faciendi”, „Gonsulere — significare, nos ntile Tibi judicare, nt faeias”^{1 2 3 4}. Leibniz nie opatruje tych definicji żadnym komentarzem, ale fakt, że są one sformułowane w terminach tibi i nos, mówi sam za siebie.

Boyd i Thome w artykule Semantyka czasowników modalnych wypowiedzieli następującą uwagę: „Ilekroć rozkazuję, jest użyte preforma-tywnie, dopełnienie musi być wołaczem. Rozkaz w formie »Bozkazuję chłopcu iść«, większości osób wydałby się nieco dziwny, choć nie jest dziwne zdanie oznajmujące »Rozkazałem chłopcu iść«. Moim zdaniem przyczyna tej asymetrii tkwi w tym, że zdanie »Rozkazałem« jest wtórne w stosunku do »Rozkazuję«: »Rozkazałem chłopcu iść. = Ja, mogąc..., powiedziałem do chłopca: rozkazuję ci iść«”¹².

1

   Leibniz, Tobie de definitions, [w:] Opusewles et fragmenU inedits de Leibniz,

2

wyd. L. Couturat, Paris 1903, s. 499.

3

¹²    J. Boyd, J. P. Th orne, The Semantics of Modal verbs, „Journal of Linguistics”,

4

(1969), s. 60.