Bilinkiewicz
5

3$ ł\»\‘kuariti

Zarys dziejów, kierunki w piyehiairii 29

,_m,nci W Rosji preeditawteiefcin kierunku no/ologicznego był S. S. Korsaków ,IS54 - ł«XX». Mon u 1887 r. opisał psychozę będącą skutkiem ncuropsychia-a>v/nvm    nadużywania alkoholu.

Wydane w 1855 r. prze/ filozofa asocjacjoimtę H. Spencera (1820- 1903) Pnnnp/fr /•**rhi‘łogv sianowify pierwszą próbę połączenia psychologii z ewo-ttywanm riwdogiczmin. Myśl Spencera, że świadomość powinna być anali/o-w w ptaszezyżme adaptacji biołogic/nej zapoczątkowała przeniesienie zainteresowań psychologii / problemów świadomości na problemy zachowaniu.

Pierwszymi wybitnymi przedstawicielami kierunku ewolucyjnego w psychiatrii i neurologu byli II. Madtlcy (1835 - 1918) oraz J. H. Jackson (1835-1911). Ktcrojjjc się konsekwentnie zasadą ewolucji psychiki Mamlsłcy stworzył podstawy psychiatrii dziecięcej, zaś Jackson opracował teorię, zgodnie /. którą ewolucja i dyssolikjj są pochodne w stosunku do ewolucji i rozpadu układu ner-nowego.

W Rosji kierunek ewolucyjny uzyskał najpełniejszy wyraz w pracach polskiego psychiatry J. Mierzejewskiego (1838-1908). które dały początek współczesnemu ujęciu oligofrenii. Mierzejewski byl uczniem J. Balińskiego (1827- 1902). Polaka, zwanego ojcem psychiatrii rosyjskiej. W Polsce przedstawicielem ncojucksonizmu był J. Mazurkiewicz (1871-1947), najwybitniejszy polski psychiatra, twórca oryguułacj tccni zaburzeń psychicznych.

Dominacja kierunku anatomoklimccnego spowodowała pojawienie się specjalizacji oraz skupienie uwagi na problemie lokalizacji chorób. Do odejścia od powyższego kicronku przyczyniły się ni.in. prace G. M. Bearda (1839- 1883) o iwuraMcnii oraz J. M. Ćlwrcoin (1825-1893) i S. Freuda (1856 - 1939) o histerii, na podstawie których choroby te zaliczone /ostały do zaburzeń funkcjonalnych. Ptohlcm chorób zakaźnych, i wyjaśnieniem których anatomia patologiczna nie mogła robie poradzić, ostatecznie zadecydował o tym. że kierunek anatomokluliczny /osioł wyparty przez kierunek etiologiczny. powstały w wyniku rozwoju bakteriologii.

Sceptycyzm w stosunku do nozotogicznej koncepcji Kracpclina wzmogły prace K BonbccfTcra (1868-1948) o reakcjach egzogennych (infekcje, zatrucia itp.), t których wynikało, ze ta sama przyczyna może wywoływać różne posilicie zaburzeń psychicznych, jak tez, że różne czynniki etiologie/nc mogą wywoływać zaburzenia o takim samym obrazie psychopatologicznym. W rezultacie w psychiatrii klinicznej nastąpił podział na dwa kierunki:

1)    nozologic/jiy, w zasadzie biologiczny, stawiający przed psychiatrią zadania poznania ctiopatogenc/y chorób psychicznych;

2)    syndromologic/ny. w zasadzie psychologiczny, którego zwolennicy na pierwszym miejscu stawiali badania kliniczne mające na celu dokładny opis oburzeń

Twórcą pojęcia zespołu objawowego byl A. E. Hochc (1865- 1943). W Polsce leonę ctiocptgencz) psychoz opracował T. Bilikicwicz (1901 -1980). psycliiutni r h'ww>k medycyny , autor podięcznikn Psychlatri/i kliniczna oraz współautor pracy h\i buntu poi Aa na ile ddejunym (1962).

Koniec XIX wieku stanowił dla psychiatrii przełom, określany mianem ,.rewolucji psychoanalitycznej" Punkiem wyjicia do powstania psychoanalizy były prace nad hipnozą i histerią. Mistrzami S Freuda byli J. Brener (1842 -1925).

J. M. Clinrcot I H. Hcmhenn (1840-1919). Osoby te wytyczyły drogę dla przyszłych odkryć S. Freuda, które uświadomiły środowisku medycznemu znaczenie relacji między podmiotowych, w tym relacji pacjcm-lckarz oraz wskazały na „więź" psychiki z sonuttyką jako nierozwiązaną zagadkę.

Ruch psychoanalityczny na skałę światową rozpoczął się od rozłamu w kole współpracowników Freuda. Pierwszym dysydentem był A. Adler (1870-1937), twórca psychologii indywidualnej, drugim C. G, Jung (1875-1961). twórca psychologii analitycznej. Pierwsze próby leczenia psychoanaliz* dzieci podjęła córka S. Freuda Anna Freud (1895- 1982) Była to jednocześnie pierwsza próba ..poszerzenia pola psychoanalizy".

H. Bleuler (1857-1939) przeszedł do historii jako twórca pojęcia schizofrenii i badacz tej grupy psychoz. O ile Kracpclin połączył w jednostkę nozologic/ną demeniio pratem m in. hebefrenię, katatonię, patrząc na nic z punktu widzenia ich przebiegu 1 zejścia, o tyle Bleuler łącząc je w grupę schizofrenii, wyodrębnił objawy wspólne dla wszystkich tych zaburzeń, które nazwał objawami podstawowymi (osiowymi). W 1911 r. E. Bleuler opublikował monografię Demeniia praecox otler Grnppe der Schizophrenien, która, jak sum napisał, „rozprzestrzeniła idee Freuda na óemenlia praectu".

Duży wkład w badania nad schizofrenią wniósł K. Schneider (1887- 1967). autor pracy KUnische PsytHopaihoiitgie (1931). twórca koncepcji objawów pierwszo- 1 drugorzędowych schizofrenii.

Niezależnie od prowadzenia badań i towarzyszących im gorących sporów istniała psychiatria instytucjonalna, której ucieleśnieniem był zamknięty szpital psychiatryczny. Jako pieiwszu udaną, bo skuteczną, próbę buntu przeciwko panującym w nim warunkom można uznać ..przypadek" C. W. Bceru który dzięki napisaniu autobiografii A mind Hun found itself (1908) zapoczątkował światowy nich higieny psychicznej. W Polsce jego symbolem stał się K. Dąbrowski (1902 - 1980). twórca teorii dezintegracji pozytywnej, dyrektor Instytutu Higieny Psychicznej (1935-1949) i Wyższej Szkoły Higieny Psychicznej < 1943-1952). który byl także założycielem Polskiego Towarzystwa Higieny Psychicznej (1948).

E. Kretschmer (1888- 1964) stal się wyrazicielem w psychiatrii idei konstytucjonalizmu. która dominowała w medycynie początku XX w. Byl on twórcą konstytucjonalnej teorii osobowości, u której podstaw legio przekonanie o istnieniu związku między budową ciała człowieka a jego charakterem. Jeszcze za życia Kretschmera podjęło próby empirycznego sprawdzenia trafności orzeczeń wynikających z proponowanej przez niego typologii. Okazało się. że pi/cwidyw.me przez Kretschmera zaie/mrwi faktycznie nie istnieją

Znaczny wpływ na rozwój psychiatrii amer)Lińskiej wywarł pragmatyzm, będący odmianą pozytywistycznego scjcnty/inu W. James (1842-1910) i J. De-wey (1859-1952). twórcy psychologicznego nurtu pragmatyzmu, krytykowali asocjacjonizm. przypisując doświadczeniu charakter ciągły. Czego wyrazem było wprowadzenie przez Jamesa pojęcia stłumienia świadomości.

Pragmatyzm stał się inspiracją dla A. Meyera (l*ńó-IV5©> do .stworzenia koncepcji psychobiotagicznej. Meyer traktował osobowość jako niepodzielną całość. Zaburzenia psychiczne — piNlobnie jak normalne procesy zachowania się — są według Meyera dynamicznymi reakcjami adaptacyjnymi na stres i konflikt. W psychobiologii nic ma różnic jakościowych między normą a putnio-