CCF20090212009

czym rozwojem poznawczym człowieka, procesem, o którym wiemy dość dużo dzięki kilku dziesięcioleciom badań eksperymentalnych i bezpośrednich obserwacji, a dzięki któremu dzieci aktywnie używają i korzystają zarówno ze swego dziedzictwa biologicznego, jak i kulturowego (rozdziały 3-6).

Niestety, w obecnym klimacie intelektualnym moja argumentacja może być przez niektórych teoretyków uważana za genetyczną: społeczno-poznawcze przystosowanie charakterystyczne dla człowieka współczesnego jest rodzajem „cudownej właściwości” odróżniającej istoty ludzkie od innych gatunków naczelnych. Jest to jednak interpretacja błędna, która pomija działania społeczno-kulturowe jednostek i grup jednostek, jakie muszą zostać wykonane zarówno w czasie historycznym, jak i ontogenetycznym, by powstały owe specyficznie ludzkie zdolności poznawcze i wytwory. Z perspektywy historycznej ćwierć miliona lat to bardzo dużo i pod względem kulturowym wiele w takim okresie może się wydarzyć. Także każdy, kto spędził choć trochę czasu z małymi dziećmi, wie, jak liczne epizody uczenia się mogą zajść w ciągu kilku łat, a nawet zaledwie kilku dni czy godzin, kiedy dziecko jest w sposób ciągły i aktywny zaangażowane w interakcje ze środowiskiem. Każda poważna teoria poznania ludzkiego musi zatem przedstawić jakieś wyjaśnienie tych historycznych i on-togenetycznych procesów, które są umożliwione, choć nie zdeterminowane, przez biologiczne przystosowanie człowieka do specyficznej formy poznania społecznego. Główną tezą tej książki jest, że to właśnie owe procesy, a nie bezpośrednio jakaś konkretna biologiczna adaptacja, są odpowiedzialne za stworzenie wielu, jeśli nie wszystkich, najbardziej wyróżniających i ważnych wytworów i właściwości poznawczych gatunku Homo sapiens. W tym kontekście warto zauważyć, że poważne potraktowanie tych procesów pozwala wyjaśnić nie tylko uniwersalne cechy specyficznie ludzkiej formy poznania - takie jak tworzenie i używanie materialnych, symbolicznych i instytucjonalnych wytworów, akumułujących zmiany w czasie historycznym - ale także specyficzne właściwości poszczególnych kultur, z których każda, właśnie dzięki tym procesom historycznym i ontogenetycznym, rozwinęła w ciągu ostatnich kilkudziesięciu tysięcy lat cały repertuar kulturowo odrębnych zdolności poznawczych i wytworów materialnych.