CCF20091008020

2.    Jeśli podczas tego rozcierania pozostaje między palcami dużo ziam piasku, grunt zalicza się do grupy pierwszej — gruntów o największej zawartości piasku (tab. 8).

3.    Jeśli w palcach wyczuwa się tylko pojedyncze ziarna piasku, grunt zalicza się do grupy drugiej — gruntów o pośredniej zawartości piasku, jak i pyłu (tab- 8).

4.    Natomiast jeśli między palcami nie pozostają ziarna piasku, grunt zaliczamy do trzeciej grupy — gruntów o minimalnej zawartości piasku, na korzyść obecności pyłu (tab. 8).

Oczywiście poza określeniem nazwy gruntu w opisie należy uwzględnić inne dodatkowe dane i obserwacje dotyczące rodzaju gruntu, takie jak: opis przewar-stwień, domieszek, zanieczyszczeń, a przede wszystkim, jeśli jest znana, genezę gruntu.

3.3. Makroskopowe badania gruntów organicznych

Grunty organiczne dzieli się w zależności od genezy oznaczonej podczas badań terenowych oraz zawartości części organicznych oznaczonych orientacyjnie w badaniach makroskopowych, wyróżniając grunt próchniczny,jiamul,_gytię i torf.

Grunty próchniczne różnią się od gruntów nieskalistych mineralnych zawarto-' ścią części organicznych (2-5%). Oznaczeń ich rodzaju dokonuje się tak samo jak oznaczeń gruntów nieskalistych mineralnych (najczęściej są to grunty drobnoziarniste), dodając do nazwy takiego gruntu, że jest to grunt próchniczny (humusowy), np. piasek gliniasty, próchniczny.

Większe ilości części organicznych makroskopowo odróżniamy po „gnilnym” zapachu, ciemnej barwie, a także dużej liczbie wałeczkowań, przy pozornie niewielkiej wilgotności gruntu. Występowanie tych cech pozwala na zaliczenie gruntu do namułu.

Torfy mają charakterystyczną strukturę i teksturę włóknistą, porowatą, ze zmienną ilością nierozłożonej substancji organicznej.

Za podstawowe czynniki wpływające na inżyniersko-geologiczne właściwości torfu uznaje się: genezę, stopień rozkładu oraz popielność.

Genezę torfu określa się w terenie. Odzwierciedla ona między innymi zróżnicowanie zbiorowisk roślinnych, z których te torfy powstają, występujących w różnych warunkach geograficznych i hydrograficznych.

Wyróżnia się trzy typy torfów, w zależności od powstawania ich na określonym torfowisku. Są to: torf wysoki, niski, przejściowy. Ponieważ typy torfów, ze względu na charakter wyjściowej masy roślinnej i domieszek mineralnych charakteryzują się odmiennymi właściwościami fizycznymi i chemicznymi, podział ten stosuje się przy inżynicrsko-geologicznych badaniach torfów.

Torfy niskie charakteryzują się najwyższą popielnością (czyli najniższą zawartością substancji organicznej), najwyższym stopniem rozkładu i najniższą wilgotnością; pH torfów niskich jest stosunkowo wysokie w porównaniu z torfami innych torfowisk.

Stopień rozkładu torfu (substancji organicznej) określa się makroskopowo, we-

Tab. 9. Oznaczanie stopnia rozkładu torfu (wg skali von Posta)

Symbol	Stopień rozkładu, (%)	Cechy rozpoznawcze
H,	0-10	Torf nierozlożony, bez cząstek rozłożonych. Przy wyciskaniu wydziela się woda bezbarwna
h2	10-20	Torf prawie nierozlożony, przy wyciskaniu wydziela się woda lekko żółtawa
h3	20-30	Torf mało rozłożony z niewielką zawartością humusu. Woda wyciskana jest brunatno-szara, mętna, torf nie przechodzi między palcami
H,	30-40	jw., woda wyciskana bardzo mętna. Torf nie przechodzi między palcami
h5	40-50	Torf dostatecznie rozłożony. Struktura roślinna jeszcze widoczna, nie zamulona. Wyciska, się mętną, brudną wodę i trochę masy torfowej
h6	50-60	Torf dobrze rozłożony z dostateczną ilością humusu, struktura roślinna niewyraźna, wyraźniejsza po wyciśnięciu. Wyciska się 1/3 masy rozłożonej
H,	60-70	Torf silnie rozłożony z dużą ilością humusu, struktura roślinna jeszcze widoczna. Wyciska się 1/2 masy torfowej
h8	70-80	Torf silnie rozłożony z dużą ilością humusu i bardzo niewyraźną strukturą roślinną. Wyciska się 2/3 masy torfowej
H»	80-50	Torf zupełnie rozłożony, z dużą zawartością humusu bez widocznej struktury roślinnej. Wyciska się prawie całą masę tor-
Hl0	90-100	Zupełnie rozłożony torf, bez struktury roślinnej, między palcami przeciska się cala masa torfowa

dług dziesięciostopniowej skali von Posta (tab. 9) lub według trzystopniowej skali IMUZ — Instytutu Melioracji Użytków Zielonych (H. Okruszko, 1976). Zwiększenie stopnia rozkładu torfu powoduje zmniejszenie ogólnej ilości substancji organicznej, lecz jednocześnie następuje wzrost koloidalnych części organicznych, co znajduje swoje odbicie w zmianie fizyczno-mechanicznych właściwości torfu.

Popielnośó oznacza się na podstawie strat prażenia (p. rozdz. XVI).

Właściwości gyti zależą od stosunku ilościowego substancji organicznej, węglanu wapnia oraz części mineralnych bezwapiennych (piasku, pyłu lub ilu). W zależności od zawartości substancji organicznej wyróżnia się gytie mineralne (do 10% części organicznych), organiczno-mineralne (10-30% części organicznych) i organiczne (ponad 30% części organicznych).

Gytie organiczne w stanie wilgotnym stanowią substancję koloidalną, podobną do galarety, miękką w dotyku, sprężystą o barwach ciemnych — szarych, brunatnych. Po wyschnięciu zmniejszają objętość i twardnieją. Gytie mineralne i orga-

43