Na materacu do ćwiczeń lub w łóżku:
1. Boczne unoszenie miednicy. Pozycja: leżenie na plecach, ręce wzdłuż tułowia. Ruch: pacjent stara się zbliżyć brzeg talerza biodrowego (grzebień) do żebra (skośnie ustawia miednicę).
2. Wzmacnianie mięśni obręczy barkowej i prostowników stawu łokciowego. Pozycja: leżenie na plecach. Ruch: uniesienie głowy i tułowia przy równoczesnym oparciu się na łokciach, a później na rękach przy wyprostowanych stawach łokciowych.
3. Pozycja: siad prosty, podpór na specjalnych uchwytach. Ruch: unoszenie tułowia. Zamiast podpórek można użyć woreczków z piaskiem lub niskich stołeczków.
4. Pozycja: siad prosty, ręce oparte nieco z tyłu poza tułowiem. Ruch: uniesienie miednicy.
5. Pozycja: siad prosty. Ruch: przeniesienie obu kończyn górnych na jedną stronę tułowia na wysokości miednicy i uniesienie miednicy ku górze (podpór bokiem).
6. Pozycja: leżenie przodem, przedramiona i ręce oparte na podłodze. Ruch: uniesienie tułowia (podpór przodem) przy wyprostowanych stawach łokciowych.
7. Wzmacnianie mięśni zginających palce: prace w plastelinie lub w glinie, ugniatanie gąbki, woreczka z piaskiem lub piłki gumowej.
Chodzenie o kulach. Chodzenie o kulach jest ważnym etapem w usprawnianiu i powinno być przeprowadzone bardzo dokładnie. Rozpoczyna się je od prawidłowego trzymania kul do przodu i umiejętnego przenoszenia masy ciała. Zasadniczym momentem w opanowaniu chodzenia jest odpowiednie utrzymywanie równowagi. Dlatego środek ciężkości ciała nie powinien znaleźć się przed kulami.
Przy nauce chodzenia o kulach przechodzi się od kroków łatwiejszych do trudniejszych i od wolniejszych do szybszych.
Podstawowe rodzaje kroków przy chodzeniu o kulach. Dobór kroku jest uzależniony od rodzaju zaopatrzenia ortopedycznego kończyn dolnych, rodzaju schorzenia i sprawności ogólnej pacjenta. Po odpowiednim przygotowaniu pacjenta do chodzenia o kulach (p. rozdz. 39) wyucza się go określonego typu chodu, który jest dla niego najbardziej ekonomiczny i estetyczny.
1. Chód czteromiarowy:
a) naprzemienny — polega na przenoszeniu do przodu najpierw kuli prawej, potem nogi lewej, następnie kuli lewej, potem nogi prawej; przy tego rodzaju krokach istnieją stale trzy punkty podparcia dla ciała: jedna kończyna dolna i dwie kule lub dwie kończyny dolne i jedna kula; stwarza to dobre warunki statyczne, przez co chód ten jest bezpieczny, ale jest on możliwy tylko u pacjentów, którzy są w stanie wysuwać kolejno jedną nogę przed drugą;
b) dostawny — polega na przeniesieniu wpierw lewej kuli do przodu, potem prawej kuli do przodu, następnie lewej nogi do przodu, potem prawej nogi do przodu; podobnie jak i poprzedni ma również trzy punkty podparcia, jest bezpieczny, ale bardzo powolny, ponieważ chory nie jest w stanie wysuwać jednej nogi przed drugą, przez co kroki jego są krótsze.
2. Chód trójmiarowy:
a) najpierw przenosi się jedną kulę do przodu, potem drugą kulę, następnie obie nogi jednocześnie;
b) pacjent najpierw wysuwa obie kule jednocześnie do przodu, następnie jedną nogę, a potem dostawia drugą nogę.
3. Chód d w umiarowy:
a) naprzemienny — polega na jednoczesnym przenoszeniu do przodu prawej kuli i lewej nogi, a potem lewej kuli i prawej nogi; wymaga on większej umiejętności utrzymywania równowagi niż chód czteromiarowy naprzemienny, gdyż w czasie ruchu w chodzie dwumiarowym są na przemian tylko dwa punkty podparcia;
b) naprzemienny z symetryczną pracą kończyn górnych — polega na jednoczesnym przenoszeniu do przodu obu kul i jednej nogi, potem drugiej nogi; w chodzie tym w pierwszej fazie istnieje jeden punkt podparcia, a w drugiej fazie trzy punkty podparcia; ma on zastosowanie wtedy, kiedy jedna z kończyn dolnych jest słabsza lub nie można jej obciążać i wówczas wysuwa się ją równocześnie z kulami;
168