CIMG0143

podróży. Graham Twigg wykonał specjalne badania dotyczące podróżowania okrętami w tamtych czasach, a wnioski z nich płynące wskazują, że galery nie mogły odbyć podróży z Krymu do Genui przez Sycylię w czasie krótszym niż cztery czy pięć tygodni. Niekiedy podróże trwały nawet trzy miesiące. Wiemy, że jest to zbyt długi czas nawet dla choroby zakaźnej, charakteryzującej się 32-dniowym okresem inkubacji.

Bardziej prawdopodobne jest założenie, że epidemia w Kaffie w 1346 roku rozprzestrzeniła się przez Morze Czarne, a wiosną następnego roku dotarła do Konstantynopola. Stąd przeskoczyła na Sycylię, przynosząc czarną śmierć do Mesyny sześć miesięcy później w październiku 1347 roku. W tym przypadku musiałaby przemieścić się przez terytorium Grecji. Ten scenariusz jest bardziej prawdopodobny ze względu na koordynację czasową.

Możemy teraz sporządzić plan zdarzeń epidemii w południowo-zachodniej Azji. Zaczęła się w 1345 roku w okolicy Morza Kaspijskiego w Astrachanie i Saraju, dwa lata przed pojawieniem się czarnej śmierci. Wiosną 1346 roku przeniosła się do Tany i szybko dotarła do Kaffy. Oba miasta były oblegane przez Tatarów, którzy ulegli chorobie, rozprzestrzeniającej się z szybkością błyskawicy wśród ich oddziałów. Po śmierci wielu żołnierzy Tatarzy zarządzili odwrót, a przemieszczanie uchodźców oraz wojsk sprzyjało szerzeniu się epidemii.

Na wiosnę następnego roku choroba przeszła przez Morze Czarne do Konstantynopola, a jesienią 1347 roku do Trebizondu (obecnie Trabzon). Jednocześnie przemieszczała się na południe z Astrachanu do Tebrizu w obecnym Iranie, pojawiając się tam zimą 1346-47 roku, skąd przeszła do Bagdadu nad Tygrysem w roku 1347. Wyraźnie widać, że choroba pokonywała duże odległości, korzystając z ustalonych szlaków i jest pewne, że nie była to dżuma dymienicza.

Czarna śmierć mogła przybyć do Messyny na statku handlowym z Konstantynopola płynącym przez Grecję. Lecz we wrześniu 1347 roku zaobserwowano ją także w porcie w Aleksandrii, miesiąc przed pojawieniem się na Sycylii.

Nadal nie znamy odpowiedzi na niektóre pytania. Czy czarna śmierć przybyła na Sycylię z Konstantynopola czy z Aleksandrii? Czy epidemia w Aleksandrii wzięła swój początek w Konstantynopolu? Trudno jest obecnie to ocenić. Epidemia w Egipcie podążała ustalonymi szlakami handlowymi i w 1348 roku pojawiła się na północy w Damaszku oraz na

I południu w Mekce w Arabii. W ciągu trzech lat od 1345 do 1348 roku I zaraza objęła olbrzymie obszary Eurazji, a w 1350 roku dotarła do pół-| nocnego koła podbiegunowego.

Po 1348 roku choroba znikła w Azji południowo-zachodniej na zawsze. Łańcuch przekazywania został zerwany prawdopodobnie na skutek zimy, kiedy epidemia osłabła i nigdy nie zdołała wybuchnąć na nowo.

"Po pladze, czarnej śmierci

Dowody wskazują, że po czarnej śmierci dżuma krwotoczna utrzymywała się na Bliskim Wschodzie na zmiennym, lecz raczej niskim poziomie. W Egipcie pojawiała się co pięć lat przez okres 150 lat po niej.

Do wielu wybuchów dżumy krwotocznej dochodziło we Włoszech w portach. Jak wiemy, czujne władze medyczne północnych stanów nieufnie spoglądały na statki przypływające z Bliskiego Wschodu, będąc świadome ogromnego ryzyka związanego z pojawieniem się dżumy krwotocznej.

Pojedyncze wybuchy epidemii mogły zdarzać się w ciepłym klimacie przez trzy - cztery lata, lecz zamieszkałe wybrzeża Syrii, Libanu, Izraela i Egiptu stanowią stosunkowo mały obszar, co uniemożliwiało dalszy rozwój choroby. Skoro rejon ten uważa się za stałe źródło zagrożenia, prawdopodobnie przyczyną były pojawiające się często epidemie, każda powodowana przez nową zarażoną osobę przybywającą z doliny Nilu.

Nil jest rzeką długości 2400 kilometrów, więc przekazywanie choroby nie mogło odbywać się w ciągu okresu inkubacyjnego jednej zarażonej osoby, nawet jeśli podróżowała ona łodzią unoszoną prądem rzeki. Należy raczej przyjąć, że istniał łańcuch infekcji i epidemii, który ciągle przesuwał się w górę i dół doliny rzeki na łodziach lub z karawanami.