cz 2

chodowi, agenci nieruchomości lub ubezpieczeń. W jednej z przedstawionych definicji rynek jest określony jako miejsce tych kontaktów. Nie ma zatem rynku bez nabywców i sprzedawców.

Autorzy definicji rynku są zgodni, iż kontakty między nabywcami i sprzedawcami oraz transakcje są liczne i powtarzające się. Jednorazowa transakcja, której przedmiotem jest unikatowy towar, nie jest rynkiem. Rynek służy bowiem do wymiany dóbr nabywanych i sprzedawanych przez różne osoby, które używają tych dóbr. Po zużyciu, spożyciu dobra lub z powodu zmiany decyzji o korzyściach z posiadania dobra nabywcy wracają na rynek, a sprzedawcy dostarczają nowych ilości tego dobra. Nie ma zatem rynku, jeżeli transakcje nie są systematycznie lub sporadycznie powtarzane.

Rynek służy do wymiany towarów, a najczęściej do wymiany towaru na jego pieniężny ekwiwalent, określany jako cena towaru. Nie ma zatem rynku „darmowych obiadów”. Umowy darowizny lub spadku nie tworzą rynku, choć mogą to być specyficzne transakcje.

Nabywcy i sprzedawcy uczestniczą w kontaktach, spotkaniach i zawierają transakcje bez przymusu. Transakcje mogą być wymuszone groźbami, szantażem itp., jednak takie transakcje nie będą powtarzalne. Nie ma zatem rynku bez warunków umożliwiających dobrowolne wybory, swobodę nawiązywania kontaktów lub odstępowania od nich.

Na podstawie przedstawionych definicji można określić cechy oraz funkcje rynku i posługując się nimi, ustalić, kiedy nie ma rynku. Nie wystarcza to jednak do ustalenia rzeczywistego rynku, na którym powstają popyt i podaż na pewien towar.

Wyobraźmy sobie, iż posiadamy pewien kapitał, który chcemy zainwestować w produkcję jakiegoś dobra. Mając różne propozycje, np. zakup użytku rolnego, przeznaczonego pod uprawę rzepaku, piekarni lub warsztatu samochodowego, musimy określić, na jakim rynku będziemy sprzedawać rzepak, chleb lub usługi naprawy samochodów, tj. kim są nabywcy, jakie są ich preferencje względem naszego towaru, a także kim są producenci lub dostawcy; ilu ich jest, jaką ilość towaru mogą dostarczyć w danym czasie i jakie mają koszty. Ustalenie tych informacji wymaga wyznaczenia rynku, tj. wyodrębnienia go spośród innych rynków. Jest to wyznaczenie rzeczywistego rynku (relevant market), zwanego rynkiem właściwym. Służy to do odpowiedzi na postawione wyżej pytania, które pozwolą nam oszacować szanse sprzedawania po cenie zapewniającej wyższy niż na innych rynkach zysk i zwrot zainwestowanego kapitału.

Z przedstawionych pytań wynika, że odpowiedzi uzyskamy, biorąi pod uwagę dwa podstawowe kryteria wyznaczenia rynku: towar i zasięj geograficzny rynku. Rozpatrzmy dwa przypadki. Pierwszy dotyczy wy odrębnienia rynku ze względu na towar, sprzedawany na jednolitym rynki europejskim; drugi dotyczy wyznaczenia geograficznego zasięgu rynku który nie budził wątpliwości jako rynek produktu.

Wyodrębnienia rynku właściwego ze względu na towar dokonane m.in. w sprawie United Brands Company, która w 1978 r. była podejrzani o stosowanie niedozwolonych ograniczeń konkurencji na rynku bananóv [Majewska-Jurczyk, 1998, s. 38-44]. Sprawa toczyła się przed Komisji Europejską, uprawnioną do ochrony konkurencji na mocy artykułu 8< Traktatu rzymskiego. Firma broniła się, twierdząc, że banany są owocem a zatem rynkiem właściwym jest rynek owoców, a na nim działa wieli sprzedawców, z którymi United Brands Company konkuruje.

Ustalenie właściwego rynku nastąpiło na podstawie badania substytucji po stronie popytu i podaży na rynku owoców. Efektem analiz) substytucji po stronie popytu na rynku owoców było ustalenie, iż banan) nie mają bliskich substytutów wśród innych owoców. Z badań wynikało_; że konsumenci mają odrębne, stałe zapotrzebowanie na banany, a ich substytucja z takimi owocami jak jabłka i brzoskwinie jest bardzo słabą natomiast nie występuje względem innych owoców. Banany mają bowiem szczególne właściwości odżywcze, powodujące, że nie są zastępowane innymi owocami.

Badanie substytucji po stronie podaży służy do ustalenia, czy producenci mają możliwość elastycznej zmiany produkcji w obrębie substytucyjnych dóbr oraz czy funkcjonujący na rynku producenci mają możliwość zwiększenia produkcji w celu rozszerzenia rynku przez rozszerzenie grupy dóbr substytucyjnych. W sprawie United Brands Company ustalono, że zwiększenie podaży bananów nie powoduje przenoszenia zapotrzebowania z innych owoców na banany. Komisja orzekłą że nie istnieje jednorodna konkurencja między producentami różnych owoców.

Wyznaczenie rynku bananów jako rynku właściwego ze względu na produkt spowodowało stwierdzenie, iż United Brand Company ograniczała konkurencję na tym rynku.

Wyodrębnienie rynku właściwego ze względu na zasięg geograficzny nastąpiło też w sprawie przejęcia przez Krakowską Fabrykę Kabli spółki Elektrim Kable, zlokalizowanej w Ożarowie. W lipcu 2001 r. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie wydał zgody na tę transakcję na podstawie ustalenia, że rynek kabli mieści się w granicach Polski. Na

23