DSC01375

152

MINIPRZEWODNIK. WIELCY ARTYŚCI BAROKU, CZ. 1. SZTUKI PLASTYCZNE

't' CARAYAGGIO (czytaj: karawadżjo), WĄTPIENIE ŚWIĘTEGO TOMASZA, 1601-1602, Die RBdeigalerie im Park Sanssoud (czytaj: di bildergaleri im park sąsosi), Poczdam Malarz dramatycznie i sugestywnie przedstawił ewangeliczną scenę, bliską wielu ludziom XVII w.

Właśni;, na czym polega ujęde momentalne (tj. uchwycenie przez malarza chwili, w której trwa czynność) na tym obrazie; uwzględnij oświetlenie i gesty rąk.

CARAVAGGIO (właściwie Michclangelo (czytaj: mikclandźelo) Merisł; 1573—1610) był jednym z pierwszych realistów w malarstwie. Jego wybuchowy temperament powodował, źe często popadał w konflikty z prawem i przebywał wśród ludzi z nizin społecznych. W obrazach o tematyce religijnej nadawał świętym rysy prostych ludzi (jak w reprodukowanym tu Wątpieniu świętego Tomasza), co budziło kontrowersje. Caravaggio jako pierwszy stosował ostry światłocień, uwydatniał indywidualną psychologię modela (np. Narcyz nad źródłem, Wskrzeszenie Łazarza), Śmiałe skróty perspektywiczne, wyrazisty modelunek postaci i dynamiczna kompozyqa nadawały jego obrazom silne napięcie dramatyczne. Sztuka Caravaggia wywarła głęboki wpływ na malarstwo europejskie i uformowała nowy, barokowy kanon piękna. GIANLORENZO BERNINI (1598-1680) wywarł wielki wpływ na sztukę baroku, zwłaszcza

_| na architekturę i rzeźbę, czyniąc z Rzymu

centrum tego stylu. Jego twórczość rzeźbiarską cechują dynamizm, patos i złożona symbolika (np. fontanna Trytona, 1637, Ekstaza świętej Teresy, 1642-1652); artysta łączył zmysłowość i religijność, wzruszenie i intelektualizm. W dziedzinie architektury wsławił się projektem monumentalnej kolumnady na placu świętego Piotra (1657-1667) i ukończeniem przebudowy bazyliki watykańskiej. Mistrzowsko operował zasadami perspektywy i złudzenia optycznego, a stosowana przez niego w rzeźbie kompozycja jigura serpentinata (spiralna; łac. serpentinus — wężowy) stała się wręcz symbolem sztuki baroku.

DIEGO VELAZQUEZ (czytaj: welaskes; 1599-1660) to hiszpański malarz związany z dworem w Madrycie, mistrz malarstwa rodzajowego i historycznego. Swobodnie korzystał z dorobku Caravaggia, Rembrandta i Tycjana, wyróżniał się rozmachem i monumentalizmem ujęć.

Oprócz znakomitej techniki w operowaniu przestrzenią, kompozycją, kolorem i w ukazywaniu psychiki modeli, dzieła Velźzqueza cechuje zamiłowanie do przekazywania sekretnych treści (np. za pomocą motywu zwierciadła). Do dziś za jeden z najbardziej tajemniczych obrazów wszech czasów uważa się jego Las Meninas (1.656), tytułowany też jako Panny dworskie.

ANDRE LE NÓTRE (czytaj: le notr; 1613-1700) był twórcą francuskiego stylu ogrodowego. Jego największe dzieło - ogród w Wersalu - tworzy wraz z pałacem organiczną całość. Założeniem Le Ndtre’a było ukazanie władzy człowieka nad przyrodą; zmienił on bieg rzeki, by jej wody zasilały ogrodowe kanały, niwelował wzniesienia, komponował zadrzewienia (w tym labirynty), kwietne kobierce, lustra wodne ze sztucznymi wyspami i grupami rzeźb. Ogrody wersalskie stanowiły teatralną oprawę dla dworu króla Ludwika XIV, były miejscem festynów i ceremonii.

Mitologiczna alegoria w służbie pokoju

Minerwa chroniąca Pax przed Marsem Petera Paula Rubensa

10

Na lekcji zapoznamy się z barokowym kanonem urody kobiecej (obraz Petera Paula Rubensa) i jego współczesną interpretacją (wiersz Wisławy Szymborskiej). Barokowy mistrz pędzla zmusza nas do refleksji na temat różnego pojmowania piękna, bo przecież, jak twierdzili estetycy wXVII w.: „Piękno jest wielorakie”. Jednocześnie alegoryczny obraz Rubensa - powstały w targanej rozlicznymi wojnami barokowej Europie - niesie przesłanie o dobru, jakim jest pokój.

'f* PETER PAUL RUBENS, AUTOPORTRET, 1623, Royal Collection, Windsor (czytaj: rojal kolekszyn, łindzer)

WPROWADZENIE DO ANALIZY Obraz Rubensa przedstawia scenę mitologiczną. W centrum siedzi naga bogini pokoju Pax karmiąca dziecko. Za nią, w pełnym rynsztunku wojennym, stoi Minerwa—bogini mądrości i wojny obronnej. Osłania ona Pax przed Marsem, za plecami którego miota się Furia, uosabiająca gniew. Młodzieniec z pochodnią to Hymen, bóg miłości małżeńskiej. Postaci z lewej strony obrazu tradycyjnie wiąże się z orszakiem Bachusa -boga wina: to tancerka (bachantka) potrząsająca tamburynem, satyr i obłaskawiony lampart W interpretaqi treści obrazu ważna jest również data jego powstania (1629-1630). Rubens namalował swoje dzieło niemal w połowie trwania wojny trzydziestoletniej (1618-1648); w 1630 r. Szwecja rozpoczęła interwenqę militarną w Europie Środkowej.

Autor

PfTER PAUL RUBENS (ISZM640) na wszystkich polach swej aktywności odnosił ołśnewające sukcesy To pierwszy malarz, bory zrobił I o żyda prawdziwie europejską karierę Szczęśliwy w tyciu rodzinnym, miał w Antwerpii (Holandia) wspaniały dom wypełniony antykami,

I dziełami sztuki i literatury. Sławą zapewnił mu również udział w wielkiej polityce. Rubens był gruntownie wykształcony, władał biegłe siedmioma językami, łączył elegancję i osobisty wdzięk z umie|qftiośaainidyptaiutyanyna-angażował się lanegpohof^ w ogarniętej ■ wojnami Europie, jako poseł jeździł do Madrytu, Paryta óy Londynu (ginę za zasługi poSneS został obdarzony gfachcctwBii),

I tyskKrriprzyjtó władców. Uprawiał malarstwo o tematyce rdtgijnej, mitologicznej, batalistycznej, portretowej. Mimo iż był twórcą bardzo jB | Pędnym (w jego pracowni powstało ok. 2000 płócien), umiał każdemu obrazowi nadać znamię niepowtarzabaśd Małarshw Rubensa U ctdwje bogata paleta barw, dynamizm przedstawień, a przy tym sensuaSzm (patrz: s. 155). Antwrrpski mistrz zasłynął umiejętnośćami jŁtomponownnla obrazów, śmiałymi kontrastami oraz stworzeniem specyficznego kanonu urody kobiecej: przedstawiał niewiasty o obfitych Sj kształtach, jest także uważany a jednego z najznakomitszych malarzy dried