DSC01433

Do czego to wszystko zmierza?..,

Rękopis znaleziony w Saragossie Wojciecha J. Hasa

Lekcja jest poświęcona filmowi będącemu adaptacją oświeceniowej powieści jana Potockiego, polskiego pisarza piszącego po francusku. Rękopis znaleziony w Saragossie to zarówno tytuł powieści, jak i filmu, których akcja rozgrywa się na początku XIX w. w Hiszpanii. Mimo że film, podobnie jak powieść, jest awanturniczym romansem, to kryje w sobie bogatą problematykę f filozoficzną, podejmowaną przez twórców epoki oświecenia.

TWÓRCY FILMU

Rękopis znaleziony w Saragossie to adaptaq'a filmowa powieści o tym samym tytule, dokonana przez polskiego reżysera Wojciecha J. (Jerzego) Hasa w 1965 r. Scenariusz napisał Tadeusz Kwiatkowski. Autorem zdjęć jest Mieczysław Jahoda, muzykę do filmu skomponował wybitny współczesny polski kompozytor, Krzysztof Penderecki. W filmie występują gwiazdy polskiego kina, m.in.: Zbigniew Cybulski (Alfons), Gustaw Holoubek (geometra), Beata Tyszkiewicz (Rebeka, siostra kabalisty), Leon Niemczyk (Avadoro), Zdzisław Maklakiewicz [don Roque Busqu-eros (czytaj:rokebuskerós)], Rękopis... zyskał wielkie uznanie twórców lana amerykańskiego, m.in. Francisa Forda Coppoli (czytaj: topoli) który twierdzi, że obraz ten należy do jego ulubionych filmów - oraz Martina Scorsese (czytaj: skorsezi). Film występuje w różnych wariantach - pierwotna wersja miała długość 180 minut, później, w 20011, film został skrócony i odnowiony.

PIERWOWZÓR LITERACKI Rękopis znaleziony w Saragossie to powieść Jana Potockiego (1761-1815), polskiego arystokraty, podróżnika, uczonego i pisarza.

Napisana po francusku, ukończona przed samą śmiercią autora, w języku polskim została wydana dopiero w 18491 Rękopis... to romans przygodowy, którego głównymi pierwszoosobowym narratorem jest młody oficer hiszpańskiej armii, Alfons von Wor-den. Wątek Alfonsa jest jednak niewielkich rozmiarów w stosunku do liczby i rozległoś wątków różnych opowieści, które snują postaci spotykane przez bohatera. Dzido Potockiego ma formę powieści szkatułkowej-tzn. narracji obejmującej kolejne opowiadania, z których każde mieści się w poprzednim; narratorem każdej opowieści jest bohater opowiadania nadrzędnego.

WPROWADZENIE DO ANALIZY Główny bohater powieści, kapitan elitarnej jednostki hiszpańskiej armii, w drodze do Madrytu, w górach Sierra Morena, trafia do tajemniczej gospody, gdzie na wieczerzę zapraszają go dwie piękne Mauretanki. Podczas rozmowy zdradzają, że są jego kuzynkami ze strony matki - z rodziny Gonicie-zów. Młode kobiety opowiadają bohaterowi historię jego rodziny. Znużony kapitan, poruszony opowieścią cudzoziemek i obezwładniony ich czułością, zapada w sen,

i zawodu, geometrą [Velasquez (czytaj:wdaskez)]. Za zadawanie się z muzułman kam i trafi także pod sąd Inkwizycji. Wszystko rozgrywa się w atmosferze pogłosek o grasujących w okolicy upiorach, Cyganach jedzących ludzkie mięso i podobnych okropnościach. Służy to ukryciu faktu, że w Sierra Morena _; są tajne kopalnie złota. Van Worden jako człowiek oświecenia demaskuje zabobony i dochodzi do prawdy. Reżyser filmu skrócił I historię kapitana Alfonsa, wyeksponował za | to obraz spotkania na zamku kabalisty, don j Pedra, gdzie całe towarzystwo wysłuchuje I opowieści herszta Cyganów, seftora Avadoro.

t Kadr z filmu RĘKOPIS ZNALEZIONY W SARAGOSSIE, ni. Wojciech J. Has, 1965 Na zdjęciu m.in. Zbigniew Cybulski, Gustaw Holoubek, Beata Tyszkiewicz.

j zapewne także pod wpływem spożywanych I trunków, i budzi się wśród gór, pod szubie-' nicą, na której wiszą dwaj bracia lokalnego j j rozbójnika. Od tego dnia kapitan będzie ; | powracał do swych kuzynek do dziwnej go-I spody lub budził się pod tą samą szubienicą.

I ale w otoczeniu różnych postaci. Będzie j także spędzał noce w górskiej jaskini, w obo-| zie Cyganów, na zamku spotkanego pod I szubienicą Żyda kabalisty', don Pedra de | Uzedy, w towarzystwie jego pięknej siostry i - Rebeki (Laury). Bohater uratuje od szu-j bienicy jeszcze jednego nieznajomego, któ-I rego określi, z racji jego umiejętności

1 Kabalista ■ człowiek biegły w Kabale - żydowskiej szkole mistycznej, dążącej do uzyskania tajemnej wiedzy na temat świata i Boga.