DSC05014

XIV MIKOŁAJA KEJA ŻYWOT I SPRAWY

czynnie w tworzeniu jego struktur, pomimo ie w swoich dobrach zmienił świątynie katolickie na zbory (założył zbór w- Nagłowi-cach i Rejowcu, kalwinom oddał kościoły katolickie w Bobinie i Okszy

W\daie mc. te /razon> sporami teologicznymi i rozłamem wsn\i kalwinów Rej powoli wycofywał się z życia wspólnoty i nic oiipmowadzał >um ministrom protestanckim, jak niegdyś nie płacił Patrooował natomiast założeniu drukami Macieja Wjr/.-b ęt> w Krakowie. w której tłoczył pisma nie tylko on sam, ale także zbór małopolski, począwszy od połowy lat pięćdziesiątych. Zg.xirie .• byczajem epok; to autorzy' ponosili koszty publikacji. Pan z Okszy — człow iek majętny — nie żałował środków na wydanie swoich dzief. miały bowiem przekazywać nową naukę. Rejowi przyświecało pragnienie, aby pokazać, jak żyć mądrze, cnotliwie i dobrze, a ponieważ sam czuł się na siłach, by nauczać innych, stał sic świeckim kaznodzieją.

Dodać tu trzeba, źe jednoznaczne rozpoznanie oblicza wyzna -tńowego pisarza w początkowej fazie twórczości jest utrudnione Za życia Z> gmtiola I Starego niechętnie jeszcze spoglądano na nowink. religijne. Argumenty, które przemawiać mają za przynależnością do oinrfioaego Kościoła, także bywają zwodnicze, np. pmirflwi dość długo zachowywali niektóre zwyczaje Kościoła katolickiego (m.in egzorcyzmy przy chrzcie, podnoszenie chlcba i wina w czasie Wieczerzy św._t szaty kościelne, ołtarze z wizerunkami świętych*

W latach 1563-1564 Rej korespondował z był>7n mistrzem krzyżackim Albrechtem Hohenzollernem. Pruski książę był przy-ckjte nastawiony do Kościoła reformowanego. Z tego powodu Ai-fbec został wydrukowany w znajdującym się pod jego rządami Królew cu, w którym studiował także jeden z synów pisarza, prawdopodobnie Andrzej

K Koibflizewtki. Pa*tytU/%rafio prd*ba. rjp ci!. Ibtdtm, t. 6.

i kreacji na prostaka.

problem biodra Hi Keja / Żywota I 9praw poU IwegO nlacfl , _polskiego Mikołaja Keja (utworu dołączonego do ostatniego dzieła Keja Źwierciadld) pfldpiMWgP J Z / ^ndr/eja'Irzecie-skicgo dowiadujemy sie 4e Ok szyć „na żadnym piśmie swym J,„] się podpisać [...J nic chciał” Rzeczywiście, autor nie ujawnił się w Kupcu i Żywocie Józefa, ale wiele utworów ogłosił pod pseudonimami (np. Krótką rozprawę jako „Ambroży Korc/bok Rożek”, przemowę krótką ze Żwiwtadła podpisał „Andrych dv. / in. twój dobry towarzysz^). W dziełach największych: PostylU, Zwierzyńcu, Wizerunku i Zwierciadle, nie sposób przeoczyć, kto jest ich twórcą, choć na kartach tytułowych brakuje nazwiska autora Wskazują go portrety drzeworytowe i wiersze innych pisarzy, w których wymienia się i chwali Keja Brak podpisu ma proweniencję średniowieczną, stanowi także element toposu skromności

Cytowany tu Żywot i \prawy poćciwego szlachcica polskiego Mikołaja Reja został podpisany prze/ przyjaciela poety. Andrzeja Trzecieskiego. To pierwszy tego rodzaju szkic literacki napisany po polsku i poświęcony autorowi tworzącemu w języku polskim. Szereg polskich biografii renesansowych, nicbedacych częściami miększych całości historycznych (np kronik), otwiera dzieło Filipa KaJlimacha (Życie i obyczaje Grzegorza z Sanoka 1476, Życie i obyczaje kardynała Zbigniew a ok 14X0), / po/nicjs/ych trzeba wymienić Stanisława Orzechowskiego (Żywot / Met łonu Tarnowskiego powst, 156!) czy Marcina Kromera (Mowa na pogrzebie króla Zygmunta — 1548). W utw orach tych podkreślano wyjątkowość opisywanej jednostki i jej w pływ na otoczenie, dlatego też mają one przede wszystkim charakter pancgiryc/ny t>vibne miejsce zajmuje dzieło Szymona Starówniskiego Setnik pisarzom /solskich (1625j — sto biografii wybranych literatów, niestety nie ma u nim żywota Keja

Ctwór podpinany prze/ fr/ccicskjcgo jest na tym tle wyjątko-JJT. betgpSBeegf do Żwierctadła i w istocie przedstawia do-na to. że jest możliwe zrealizowanie przedstawionego w /