DSCF1025

nąjbarclaiej surowych postanowień prawo, Wiedzieli a tym doh Zwlzt w Polsce i wiedzą o tym — nie mniej dobrze ■— M_u° ^ w stanach południowych.    Ml .

Kasta bardzo oaęsto jest organizacji) ekonomiczna, Mega( na tvin, ze pewne czynności gospodarcze mieszczą aię we wzory kasty t całego zachowania się jej członków. W Indiach i wstnroiyt. nym Egipcie gospodarczy charakter kast występował szczególnie wyraźnie i — rzecz jasna — miał dla siehic sankcję religijni i prawili). Ale to samo ma miejsce i tam. gdzie sankcje takie nie istnieli) lub nie są rygorystycznie stosowane. W Polsce we wizyit. kich wiekach z kastą żydowską związane bvly określone zajęci) i funkcje gospodarcze. Jeszcze w czasach przedwojennych dla ludu polskiego Żyd W kapocie (a nawet bez kapoty') był „kupcem’ albo „handlującym''. Tltkieh czynności należało oczekiwać od Żyda w kapocie, albowiem były one zgodne z ogólnie przyjętym wzorem Żyda. Zresztą przez całe wieki w Polsce — jak i w innych krajach — określone czynności gospodarcze wyznaczały czy współwyznaczały wzór szlachcica, mieszczanina, chłopa czy Cygana. Zachowało się to i wtedy, gdy* bądź zaczęło się zacierać zróżnicowanie stanowe, bądź też zaczynała występować separacja czynności gospodarczych i przynależności stanowej. W przypadku Żydów wzór ten przetrwał aż do końca. Tb zaś, że w rzeczywistości coraz częstsze były wypadki odbiegania od niego, komplikowało obraz, miało daleko sięgające następstwa społeczne, ale nie wstrząsało samym wzorem. „.Kupiec”, „handlujący” — mieściło się bez reszty we wzorze kastowym Żyda.

Kasta jest — dalej — organizacją kulturalną. Co więcej — kastę cechuje swoistość kulturalna, wyróżniająca kastę wśród kultur innych grup danej społeczności. Da się to powiedzieć nawet o Muriynach amerykańskich, którzy — jako całość będąc uczestnikami w ogólnej kulturze amerykańskiej i będąc jej produktami — zachowali pewne właściwości socjopsychiczne i obyczajowe, wytworzone przez sam fakt życia w kaście, W Polsce

w wypadku Żydów laka swoistość kulturalna była posunięta bardzo daleko.

Przede wszystkim każdą kastę cechują jej tylko właściwe mai es > zwyczaje i obyczaje, swoiste filozofie, swoisty styl życia, wynikający z samego faktu istnienia kasty. Zresztą w polskiej organizacji stanowej —jak na ogól i we wszystkich innych orga* nizacjach stanowych — dawało się to odnieść zarówno do szlachty, jak i do mieszczan czy chłopów. Każda z tych grup miała swoje właściwości kulturalno-obyczajowe, swoisty styl życia, swoiste systemy wartuści, Wnosiło to elementy kastowości do organizacji stanowej. Szlachcic żyl, myślał i działał tak, jak się to godziło ze szlachectwem. Sposób jego życia, myślenia i działania wydzielał go od przedstawicieli innych stanów, wyznaczając mu określone miejsce w całej zbiorowości. Naturalnie o zajęciu tego miejsca decydował szereg zasadniczych okoliczności, fakt urodzenia przede wszystkim,

Żydzi byli par exceUence grupą kulturową. Byli grupą religijną i językową. Mieli określone tradycje historyczne. Stworzyli własną literaturę, filozofię i sztukę. Mieli własny system prawny i prawno-obyczajowy, Wszystkie te elementy składały się na wzór życia i na samą treść jego udziału w kaście. W niewielu tylko systemach kastowych spotkać się możemy z tak pełną i wszechstronną organizacją kulturową, jak wśród Żydów. Najwięcej analogii pod tym względem może nam dostarczyć ten system kastowy, jaki wytworzył się w Indiach.

Nie wynika stąd, by Żydzi byli czymś jednolitym w obrębie swej organizacji kastowej. Żadna kasta nigdy nie jest czymś jednolitym. W obrębie najbardziej sztywnego systemu kastowego powstają wszelkiego rodzaju zróżnicowania, wytwarzają się podgrupy, zachodzą konflikty wewnętrzne. Murzyni amerykańscy, nie przestając być kastą, wykazują — podobnie jak cala narodowa społeczność Stanów Zjednoczonych — zróżnicowania kastowe, zawodowe, regionalne, wyznaniowe, stopnia wykształcenia itp. Zróżnicowania też istniały i wśród Żydów. Między arystokracją

95