obejmuje najwięcej gatunków dzikich oraz chwastów. Mają one niewymłacalne, drobne i mocno oplewione ziarniaki, których plewki są grube, a kłoski silnie owłosione. Wśród gatunków uprawnych spotyka się formy oplewione lub nagie. Plewki gatunków oplewionych są stosunkowo grube, skórzaste (twarde), ściśle przylegające do ziarniaka i z tego powodu ziarniaki nie wypadają z nich podczas omłotu. Gatunki nagie mają plewki cienkie, błoniaste, luźno przylegające do ziarniaka, a w czasie omłotu odpadają. Cechą charakterystyczną owsa nagiego są wielokwiatowe kłoski (3—5, czasem więcej kwiatów), których osie między kwiatami są silnie wydłużone, wskutek czego kwiaty, a później ziarniaki wystają z plew kłoska. Cecha ta pozwala odróżnić owsy nagie od oplewionych na podstawie zewnętrznego wyglądu wiechy.
Tabela 6.1. Podział systematyczny owsa właściwego (jednorocznego)
Podsekcja |
Główne gatunki i liczba chromosomów | ||
dzikie i chwasty |
oplewione |
nagie | |
Aristulatae (ostkowane) |
Avena barbata Pott. 2 n = 28 |
Avena strigosa Schreb. 2 n = 14 Avena brevis Rothm. 2 n = 14 Avena abissinica Hochst. 2 n = 28 |
Avena nuda L. (Hójer) 2/i = 14 Avena nudi-brevis Var. 2/i jj 14 |
Denticulatae (ząbkowane) |
Avena fatua L. 2 n = 42 Avena sterilis L. 2/i = 42 Avena ludoviciana Dur. 2n = 42 |
Avena byzantina C. Koch 2n = 42 Avena sativa L. 2/i = 42 |
Avena inermis 2/i =42 Avena chinensis Fisch. 2/i = 42 Avena sativa L. 2/i =42 |
Chociaż liczba gatunków uprawnych jest dość duża, to w uprawie są najczęściej spotykane Avena strigosa, Avena byzantina i Avena sativa.
Owies owsik, zwany też szorstkim (.Avena strigosa), jest najstarszym znanym gatunkiem uprawnym owsa. Charakteryzuje się wysoką i cienką słomą, która w stanie dojrzałym często pozostaje zielona i doskonale nadaje się na paszę. Jest odporny na wiele chorób. Ma małe wymagania glebowe, dobrze rośnie na glebach lekkich, piaszczystych, stąd pochodzi jego nazwa — owies piaskowy. Kłoski są 2—3 kwiatowe, a plewki dolne zaopatrzone w ości. Osadka kłoskowa jest łamliwa, a trzoneczek pozostaje u podstawy plewki górnej. Ziarniaki są oplewione, wąskie, barwy szarej. Obecnie jest gatunkiem endemicznym, o ograniczonym zasięgu uprawy.
Owies bizantyjski (Avena byzantina), zwany też śródziemnomorskim, ma duże, 2—4 kwiatowe kłoski. U podstawy dolnego kwiatka występuje kłębek lub dwa pęczki