DSCF6178

as mmmmmm

•f ttyc- 17.

SchonM budowy nogi

o«a<b («f Sreinmatsna i 2ojnboriego. 1985):

I — biodro. 2 — krttan. 3 — odo. 4 — goleń.

5 — stopa. 6 — ostroga. 7 — pazurki

noga

ostrogi

kolce

szoscinki

szczoteczka

pazurek

'">E* owada zbudowana jest z następujących części: bio*, fco.ro). kre tarza (troi-hunter'), uda (Jitmur). goleni \tibia) i slop. ttursits) fryc. 17). Biodro jest przeważnie krótkim członem, kirtry w zagłębieniu biodrowym łączy nogę z pleurytem. Czasami biodro wsunięte jest do panewek biodrowych, np. u chrząszczy i pluskwią, ków. Niekiedy biodro jest duże i silnie wydłużone, np. u karacza-nów (Blartodeal. motyli i wojsilek (Mecoptera). Biodro połączone jest z tułowiem stawem biodrowym, który umożliwia przesuwanie nogi do przodu i do tyłu. Kolejną częścią nogi jest krętarz. Kręt»_r/ to maty człon tworzący najbardziej ruchome zestawienie w nodze i łączy on biodro z udem. Pomiędzy biodrem i kręta rzem znajdu-je się staw biodrow o-krętarzowy. dzięki któremu noga porusza się do góry i do dołu. U owadziarck (Parasitica) i ważek (Odónaum krętarz podzielony jest na dwie części. Składa się on z krętarz* oraz położonego za nim krętarzyka <rrochartiellus). Udo jest bar* dzo silnie rozwinięte i jego mięśnie umożliwiają poruszanie kolejnymi częściami nogi. Udo z golenią łączy staw kolanowy. Przylegająca część uda do goleni nazywana jest kolanem. Staw kolanowy umożliwia wyprostowanie nogi. Goleń jest podobnej^: długości co udo, ale jest cieńsza od niego i często znajdują się na niej różnego rodzaju wyrostki, tzw. ostrogi (calcar). kolce noc), szczecinki (setae) lub utworzona ze szczecinek szczoteczką Iscopa). Stopa stanów i ostatnią część nogi i może być zbudowani maksymalnie z pięciu członów. Pierwszy człon stopy jest zwykle wydłużony i określany piętą (metatarsusJ. Ostatni człon stopy nazywany jest przedsiopiem {praeiarsus). Przedstopie może być j zakończone pojedynczym pazurkiem (unguis) i takie zakończenia

2. Morfologio owflrlów I

OM

ri i I    mi

IV W'⁴ (rft¹

,"fyt.l».

mkną**"*

Iaricoftłfa^ł¹¹

to i rodMfu CdCkto^-C-OMtawklł^tepl

MnO~i*utorti

tfod^Sora^Jfo,

!• podumała.

2 - pmM 3 - prt^ę.

4-rodpttrtfc

stopy występuje u owadów pierwotnie takszydiych {Apkryyotal Przeważnie na przedstopiu znajdują się dwa pazurki Pomiędzy mim mogą być umieszczone podwójne przyłgi ipMlun i wydłużony śródpazurek (empodium) lub pojedyncza podumtzka i omówni (ryc. 18). Pazurki są przeważnie haczykowate i umożliwiają owadom poruszanie się po nierównościach, natomiast pr/ylgi i podli-szeczka przemieszczanie się po gładkich i śliskich powierzchniach. Przylgi są bardzo charakterystyczne dla pr/ybeńców (Thyumo-ptera) i muchówek. Najczęściej owady mają pięcioczlonową sio* pę, ale u niektórych, np. pluskwiaków wodnych (%w, Namis, Ranulra), czerwców, modraszkowatych ILyaimlae), ws/ołów i wszy (Phlhiraptera) oraz owadów pierwotnie bezskrzydłych (zip* tengota), liczba członów w stopie może być zredukowana do czterech, trzech, dwóch, a nawet do jednego. Czasami stopa u owadów jest bardzo zredukowana, np. w nodze typu grzebnego u niektórych chrząszczy.

Nogi służą ow adom do przemieszczania się w środow isku i są przew ażnie organami krocznymi lub bieżnymi. Najmniej wyspecjalizowanym typem odnóży są nogi bieżne {pala cursorii) (ryc. 19) i służą do chodzenia oraz biegania. Są to nogi o członach wydłużonych, smukłych i ze stopą zakończoną pazurkami. Wszystkie pary nóg mają taką samą budowę i ten typ odnóży występuje m in. u hic-wężowatych (Carabidae) lub karaczanów (Blaliodeu). W wyniku przystosowania się owadów do różnych warunków środowiska lub do nowych sposobów poruszania się zanikła jednorodność budowy wszystkich par odnóży. Powstała specjalizacja pierwszej lub drugiej i trzeciej pary odnóży (ryc. 19).

podumali

nogi bierne

ras