DSCF7343

a

•    niektórych metod badawczych.

•    warunków odbioru technicznego, konserwacji, transportu itp.

Stosowanie elementów znormalizowanych powoduje obniżenie kosztów

wytwarzania oraz eksploatacji maszyn i urządzeń, ponieważ

•    elementy znormalizowane (części. zespoły) mogą być produkowane w wyspecjalizowanych zakładach wicikoseryjnie lub masowo, przy zastosowaniu wysoko wydajnych metod produkcji.

•    jest możliwe wprowadzanie zamienności części w szerokim zakresie, zarówno w procesach montażowych, jak i przy naprawach.

•    zostaje ułatwiona praca konstruktora, który nie projektuje i nie wykonuje rysunków części normalnych, a jedynie podaje ich symbole w dokumentacji technicznej; zmniejsza się w ten sposób liczba rysunków składających się na dokumentacje konstrukcyjną poszczególnych maszyn i urządzeń.

W przemyśle maszynowym w każdej maszynie występuje przeciętnie:

—    30-*-50% części znormalizowanych (wg PN lub BN).

—    30*►40% części nadających się do ujednolicenia (np. części o podobnych kształtach).

-— 10+30% części specjalnych.

Wprowadzając w szerokim zakresie części znormalizowane, można w efekcie zyskać dość znaczne obniżenie kosztów produkcji.

Rodząje norm. Normą techniczną nazywa się powszechnie obowiązujący w kraju dokument techniczno-prawny, określający właściwości (np. materiałów). cechy wyrobów (np. kształty, wymiary, parametry) itp.

W Polsce są opracowywane, zatwierdzane i wydawane przez Polski Komitet Normalizacyjny (PKN) Polskie Normy — znak PN. Zgodnie z ustawą o normalizacji stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne — chyba, że obowiązek ich stosowania został wprowadzony w drodze rozporządzenia ministrów lub powołania w ustawach.

W poszczególnych branżach i resortach są stosowane także normy branżowe — znak BN. Normy te dotyczą określonej branży i zagadnień, których zakres nie ma charakteru ogólnokrajowego.

W działalności dotyczącej normalizacji jest zorganizowana współpraca międzynarodowa, którą kieruje Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (ISO), a w ramach kontynentu europejskiego — Europejski Komitet Normalizacyjny CEN. Polskie Normy wprowadzające międzynarodową normę ISO mają w swym zapisie podany symbol ISO, a wprowadzające normę europejską — symbol EN. Tak na przykład Polskie Normy dotyczące zarządzania jakością i zapewnienia jakości mają zapis PN-EN ISO 9000:2001. PN-EN ISO 9001:2001. PN-EN ISO 9004:2001.

Podział Polskich Norm (PN). Podstawowym oznaczeniem każdej Polskiej Normy, stosowanym do końca 1993 r., jest zapis symbołowo-liczbo wy

|~j    PN-94 I

np. jr——j oraz jej tytuł. Liczba w liczniku określa rok ustań o w i e -

ma normy (w przykładzie — 1994 r.). W mianowniku: litera oznacza zakre* normy (np. H — hutnictwo i jego wyroby. M — przemysł maszynowy i narzędziowy, B — budownictwo), liczba zaś — numer ko-lejny normy w danym zakresie.

Od początku 1994 r. jest stosowany nowy zapis — np. PN-H-92203*1994. w którym rok ustanowienia normy umieszcza się na końcu zapisu, po dwu^ kropku.

Polskie Normy są wymienione w Katalogu Polskich Norm. wydawanym przez Polski Komitet Normalizacyjny. Ponadto PKN wydaje — między kolejnymi edycjami Katalogu PN. co 6 miesięcy — dodatek ..Aktualizacja", w którym są podawane informacje o Polskich Normach ustanowionych w danym półroczu lub wycofanych ze zbioru, a także o zmianach wprowadzonych do PN w tym okresie.

Katalog, wydany w 2003 r. (dane aktualne w chwili druku), składa się z 7 części:

1    — Wstęp,

2    — Międzynarodowa Klasyfikacja Norm (ICS),

3    — Wykaz PN w układzie według ICS,

4    — Indeks PN w układzie numerycznym,

5    — Wykaz Polskich Norm wycofanych i zastąpionych w 2002 roku.

6    — Wykaz norm oraz dokumentów normalizacyjnych europejskich i mię

dzynarodowych odpowiadających PN,

7    — Indeks rzeczowy Polskich Norm.

Podział ten umożliwia sprawne odszukanie norm. np. poszukując norm o żeliwie szarym — w indeksie rzeczowym (8) odczytujemy nr ICS (77.080.10). a następnie w wykazie PN (3) pod tym numerem odszukamy interesujące nas normy, jeżeli znamy tylko numer normy, to wtedy w indeksie numerycznym (4) odszukamy numer tej normy. Obok tego numeru jest podana strona katalogu, na której można znaleźć pełny tytuł normy.

Typizacja i unifikacja. Mianem typizacja określa się działalność normalizacyjną, polegającą na ograniczeniu i wytypowaniu liczby podstawowych wyrobów o zbliżonych właściwościach. Dokonany wybór stosowanych odmian, wymiarów itd. powinien zapewniać pokrycie zapotrzebowania odbiorców w pełnym asortymencie.

Przykładem typizacji z zakresu zagadnień ogólnych jest wprowadzenie wymiarów normalnych (PN-78/M-02041). Są one uszeregowane wg rosnącego postępu geometrycznego, opartego na ciągu Renarda. Mnożnikiem jest 10 (tzn. Vfi) — gdzie n = 5, 10, 20 lub 40). odpowiednio zaokrąglona. Wybranie ze zbioru liczb naturalnych niektórych liczb i stosowanie ich jako wymiarów normalnych umożliwia m.in. ograniczenie liczby stosowanych narzędzi i sprawdzianów.