DSCN1932

156

1)    powstała w wyniku dysymilacji jednego z elementów wymowa uźrał, środa, zapoczątkowana w końcu XV w., teraz nabrała wyrazistości;

2)    podobnie wymowa otca, oósa, miestce;

3)    charakterystyczne również dla zabytków małopolskich formy z przestawką: urźał, rśoda; szwy tek, szwakosz — pojawiające się od w. XV, teraz stają się powszechniejsze;

4)    w w. XV ir uległo rozszerzeniu w er tylko w pozycji przed spółgłoskami przedniojęzykowymi; w pierwszej poł. XVI w. ir przechodzi w ir także w pozy oj i przed spółgłoskami wargowymi i tylnojęzykowymi;

5)    pojawia się w większym zakresie wyjątkowe do tej pory (poza telko) rozszerzenie i, y w 6 przed L;

6)    w zakresie samogłosek nosowych: a) obok powszechnie poświadczonej właściwej Małopolsce wymowy nierozłożonej, mamy już w pierwszej połowie XVI w. przykłady wymowy rozłożonej przed zwartymi; b) są zapisy nosówki przedniej jako ę; c) jest też poświadczona wymowa typu idom drogom;

7)    dawna oboczność mie, cie, sie\\mię, cię, się zostaje zachwiana przez coraz częstsze mieszanie form w kierunku upowszechnienia form z nosówką lub zatraty rezonansu nosowego w każdej pozycji;

8)    w zakresie słownictwa widać już tylko słabe ślady eże, zwyciężyło wielkopolskie iże; natomiast dzierżeó trzyma się jeszcze, mimo ekspansji coraz powszechniejszego trzymać.

WIELKOPOLSKA

Nie wszystkie eechy dialektyczne poświadczone w zabytkach wcześniejszych odnajdujemy w rękopisach z pierwszej połowy XVI w. Nie ma śladu takich „rzekomo” reprezentatywnych dla wszystkich zabytków wielkopolskich cech, jak: 1) re-, 2) je-, 3) tert, 4) bojać się, 5) przyr. -k, -c, 6) zmiana 'a na ’e; nie ma ich zresztą 'już w zabytkach z XV w. Cechy te, a przede wszystkim re-, tert, zniknęły z zabytków wielkopolskich z końcem XIV w. Potwierdza to pogląd, że na gruncie wielkopolskim nigdy nie były one konsekwentnie przeprowadzone.

Z innych różnic powstałych w wyniku dalszego rozwoju wymienić należy:

1)    przejście ir, yr w śr także w pozycji przed spółgłoskami wargowymi i tylnojęzykowymi, czyli upowszechnienie tej wymowy;

2)    rozszerzenie i, y przed Lwi czyli wymowa miiły, bel;

3)    w zakresie samogłosek nosowych: a) mimo tradyoji pisarskiej — poświadczona w dużym procencie zapisów wymowa rozszczepiona; b) nosówka przednia wymawiana jest jako ę; o) wymowa idom drogom poświadczona licznymi przykładami;

4)    najczęstsza jest wymowa ujrzał, uirzał, źrzebie; śrzoda;

6) rozsunięcie w grupie spółgłosek ćc, śćc upowszechniło wymowę: ojca, ojciec, miejsce.