DSCN9425

kowatv. Z części paleniskowej, która znajdowała się niżej niż komora wypałowa rozchodził) się dwa szcrok.c kanały. Ogień przechodził nimi do tylnej części pieca, gdzie ustawiane były naczynia przeznaczone do wypalania. System wentylacyjny byl tu bardziej udoskonalony niż w wyżej opisanych

Ryt. 18. Succasa (Rumunia). Pice z poziomym ciągiem ognia — typ I b <*g M. Nicorcscu).

Fig. 18. Suceasa (Roumanic). Four A aspiralion dc fcu honzontalc — typc ! b (daprćs M. Nicorcseu).

obiektach, gdyż piec posiadał w środku komin, połączony z tylną ścianą kanałem biegnącym w kopule (Ryc. 19).

W podsumowaniu rozważań na temat pieców garncarskich z poziomym ciągiem ognia należy stwierdzić, że piece tego typu odkryte w wyniku badań archeologicznych wykazują pewne różnice konstrukcyjne dotyczące przede wszystkim sposobu rozwiązania wewnętrznych urządzeń, które dają możliwość lepszego wy korzystania materiału opalowego. Różnice te skłaniają nas do wyróżnienia wśród omówionych wyżej pieców trzech grup. Do pierwszej należą piece typologicznie najprostsze, które nie posiadają wewnątrz żadnych dodatkowych urządzeń. Piece te znane są z Polski. Niemiec i ZSRR. Posiadają one odpowiedniki we współczesnym garncarstwie ludowym (pice z Mrzy-głodu) ^M. Drugą grupę stanow ią piece zaopatrzone wewnątrz w pionową kratę, odkryte na terenie Niemiec. Trzecią grupę tworzą piece posiadające kanały ogniowe. Wśród nich wyróżnia się: a) piece z przewodami ogniowymi biegnącymi równolegle obok siebie od paleniska aż do tylnej ściany (piece z Mstenie. Brna. HIohovców, Suczawy_

Oudhodkundig Bodcmondcr/ock. Jaargang 9. 1959.

13#*

IVP la), b) piece, w których kanał ogniowy biegł wkoło cylindrycznej podstawy (Su-czawa — tvp I b). Pionowe kraty oraz kanały ogniowe, tzw. „drogi", w piecach z poziomym ciągiem ognia stosowane są również we współczesnym garncarstwie ludowym Wyrazem udoskonalenia systemu wentylacyjnego w piecach tego typu są obiekty odkryte w Opolu i Brunsum (Holandia)

zaopatrzone w komin.

Piece z poziomym ciągiem ognia swoją zasadą funkcjonowania przypominają piece jaskiniowe. W związku z tym wysuwano przypuszczenie, żc posiadają one genetyczny

Ryc. 19. Brunsum (Holandia). Pice z poziomym ciągiem ognia (wg A. Hruijna).

Fig. 19. Brunsum (Hollandc). Four A aspiralion dc fcu hori/ontalc (d'aprćs A. Bruijn).

związek z piecami typu jaskiniowego. Tezę tę postawił R. Rcinfuss odnośnie współczesnych pieców tego typu stosowanych w garncarstwie ludowym *°. Piece jaskiniowe w zn-

” R. Rcinfuss. o.e.. s. 342—343. T. Dclimal. CiarncantHo ludowe w województwie luhehkim. Prace i Materiały Einografic/nc t. XVIII. ci&ć I. Wrocław 1961. s. 62.

•¹ R. Rcinfuss, o.e., s. 347.

mlkrvtv w

^ ^ W W    ^ ^

•« Por. R Krzywice.

fi r

łożeniach konstrukcyjnych ca prymitywne > Mąd wydają s,‘J być^S w stosunku do pieców naziemnych?^

rTe w^,gr r^ia-^Na -si-JS

lakt. ze w obręb,c średniowiecznej osady odkrytej w Igołomi obydwa ,ypy^Jp°S występowały równocześnie. W związku z”ym należałoby sądzić. że założenia konstruT cyjne są uwarunkowane konliguracją terenu i podłożeni, na jakim garncarz budował piec (łcssj z drugiej strony rodzajem wypału jak, chciał osiągnąć. R. Rcinfuss wspomina ze piece jaskiniowe w Rumunii używane były do wypalania ceramiki siwej «>. Prawdopodobnie z analogiczną sytuacją mamy do czynienia na terenie wspomnianej już średniowiecznej osady garncarskiej w Igołomi, datowanej w ramach XIV—XV w. Odkryto tam dwa piece naziemne z poziomym ciągiem ognia oraz jeden piec typu jaskiniowego”. Część znalezionej tani ceramiki wypalona była w atmosferze utleniającej, część zaś w atmosferze redukcyjnej. W związku z tym można przypuszczać, że piece na-ziemne z poziomym ciągiem ognia służyły do wypalania naczyń w atmosferze utleniającej, zaś trzeci piec typu jaskiniowego przeznaczony byl do wypału ceramiki w atmosferze redukcyjnej. Na podstawie dotychczas odkrytych obiektów garncarskich sądzić można, że piece z poziomym ciągiem ognia są formą młodszą w stosunku do dwukomorowych z pionowym ciągiem. Piece poziome zjawiają się dopiero w średniowieczu, najwcześniej w XIII wieku (piece z Ki-jowa-Białogorodu. Diimmer i Granzin w Meklemburgii oraz Brunsum w Holandii). Piece z Opola. Hlohovci (Słowacja), Stock-

hausen (Turyngia), Suczawy (Rumunia) datowane są na XIV w., a obiekty z Dobczyc, pow'. Myślenice i z Igołomi, pow. Proszowice na XIV—XV w.

4. Piece muflowe

Dotychczas znamy tylko jeden piec tego typu odkryty w Ocicach kolo Raciborza .

Pice wkopany był w ziemię do głębokości

środku Ina^{2 3}?'?™^{3    410 m} Po

środku znajdował s,ę gl.niany blok wvso

kości ok. 30 cm o średnicy 90 cm Na^im

wznosda _Slę cylindryczna komora muflowa.

^której wsławiane były naczynia przcznai

ml.. ^WyPa,U'. ^{Picc ,cn nie} Pogada

Wsnótczrś* ^matcna,ach etnograficznych. Współcześnie piece muflowe używane są

* przemyśle ceramicznym do wypalania ceramiki pokrytej szkliwem. Do mufli umieszczanej wewnątrz pieca wstawia się wyroby przeznaczone do wypału i w ten sposób chroni się je przed bezpośrednim stykaniem z płomieniami niosącymi lotny popiół, który osadzałby się na stopionym szkliwie

III

W badaniach nad piecami garncarskimi dość istotne znaczenie ma również sprawa ich pojemności, sposobu załadunku, wysokości temperatury wypału oraz lokalizacji. W oparciu o dotychczasowe materiały problemy te nie mogą być wyczerpująco przeanalizowane. warto jednakże przynajmniej je zasygnalizować.

Pojemność pieców i sposób ich załadunku. Określanie pojemności pieców i sposobu załadunku jest rzeczą dość trudną z uwagi na to, że fragmentaryczny stan zachowania nie daje przeważnie podstawy do rekonstrukcji wysokości komory wypałowej, a w wielu przypadkach — także jej wy miarów w' partiach przydcnnych. Ponadto niezmiernie rzadko zdarzają się obiekty z nienaruszonym ładunkiem, co pozwoliłoby prześledzić rzeczywisty sposób ustawiania naczyń we wnętrzu pieca. Stąd też rozważania na temat sposobu załadunku oprzeć można głównie o współczesne dane z zakresu etnografii.

Pojemność pieców garncarskich znanych z badań wykopaliskowych tylko w nieliczna VIII XIV w. wymienia H. Stoli, nic podaje jednak ^c/ejjółow jego kontirukcji <H. J. Stoli,

i. 304, przyp. H).

07

1

R Rcinfuss. o.e.. *. 341.

2

ś. Rcinfuss. o. e.. i. W7.

- G»jc»sk,. o.e *■ jj    _{picc mu}.

3

Kraywiec.o.c....*-