DSC48 (1)

„    PRZEGLĄD SKAŁ OKRUCHOWYCH

SK. PIROKLASTYCZNE - przejściowe między skałami wulkanicznymi i osadowymi okruchowymi. Sedymentacja materiału okruchowego związanego głównie z działalnością wulkanów.

BLOKI, BOMBY WULKANICZNE, LAPILLE, PIASKI, POPIOŁY WULKANICZNE skały zwięzłe: BREKCJE WULKANICZNE, TUFY, TUFITY

TUFY - sk. zwięzła (piasek, popiół wulkaniczny z domieszkami frakcji grubszych), zazwyczaj porowata, lekka. W: Sudety, okolice Krakowa - tuf filipowicki

TUFITY — sk. zwięzła lub słabo zwięzła, materiał wulkaniczny transportowany i osadzony w środowisku wodnym, może być pewien stopień selekcji (warstwowanie, uziar. frakcjonalne)

PSEFITY (ji>2mm

BLOKOWISKA - np. gołoborza z Łysogór, Tatr

GŁAZOWISKA - w korytach, terasach rzek górskich, w sąsiedztwie wysokich brzegów ERATYKI, GŁAZY NARZUTOWE - składnik osadów lodowcowych GRUZ - okruchy kanciaste np. piargi w żlebach BREKGJA - okruchy kanciaste skała zwięzła

•    brekcja wulkaniczna (spoiwem jest popiół i lawa),

•    piargowa (ze stożków piargowych np. Tatr)

•    krasowa - okruchy węglanów spojoneCaCOj, często z zapadania stropów jaskiń

• kostna - często w jaskiniach    *

•    klifowa - np. w Tatrach, G. Świętokrzyskie

•    rafowa - korale, stromatoporoidy zlepione CaCOj

•    śród warstwowa - spoiwo z w-wy górnej, okruchy, intraklasty z w-wy podścielającej

•    tektoniczna (druzgoty) - efekt procesów tektonicznych tj. skruszenia skał i spojenia okruchów ŻWIR - skała luźna o skł. otoczko w <{> >2mm

ZLEPIENIEC (KONGLOMERAT) powstaje przez c' lentację żwiru

ZLEPIENIEC ZYGMUNTOWSKI - okruchy wap‘ .ine i dolomityczne, spoiwo węgłanowo-żelaziste o czerownej barwie

ZLEPIENIEC MYŚLACHOWICKI (Krzeszov ce, Myślachowice), skład: wapienie oraz skały krzemionkowe, Q żyłowy; spoiwo wap ietryt.+ materiał piroklastyczny.

PSAMITY - PIASKI I PIASKOWCE $ = 0 - 2 mm

Ze względu na frakcję piaski (piaskowce):

gruboziarniste 2-1 mm średnioziamiste 1-0,5 mm drobnoziarniste 0,5 - 0,1 mi

PIASKI są skałami luźnymi, na ogół monomineralne (kwarcowe) lub oligomiktyczne np. gipsowe (pustynie), piaski oolitowe

piaski wydmowe - eoiiczne - dobra selekcja, dobrze obtoczone, porysowane ziarna piaski rzeczne - źle obtoczone, powierzchnie ziam nie porysownane

piaski rzeczno-lodowcowe (fluwioglacjalne) - jeszcze słabiej obtoczone, Q, skalenie, zła selekcja, wkładki żwiru

piaski morskie - dobre obtoczenie i selekcja, czasem glaukonit

SKAŁY OSADOWE    4

PIASKOWCE są skałami zwięzłymi.

Piaskowce OLIGOMIKTYCZNE - składają się prawie z samego kwarcu WĄCHOCKI, TUMLIŃSKI - czerwony, ciemnowiśniowy. W: G. Świętokrzyskie,

SZYDLOWIECKI - jasnokremowy, spoiwo krzemionkowe, G. Świętokrzyskie oddzielność i bloczność Z piaskowców kwarcowych powstają KWARCYTY, w których spoiwo utegło rekrystalizacji. Makro nie widać oddzielności ziarn. Jeśli nie całkiem rekrystalizacja to tzw. p.-c kwarcytyczny albo kwarcytowy •

G. Świętokrzyskie (Łysogóry - Łysica, Św. Krzyż).

Piaskowce POLIMIKTYCZNE - różnorodne składniki, ale przeważa kwarc.

arkoza - czerwonawa, skład: kwarc, K-skalenie (min 20% K-skal.), + miki; spoiwo żełaziste, żełazisto -ilaste.; zwykle niski stopień spojenia i złe obtoczenie składników. Powstaje w środowisku lądowym (krótka droga transportu więc skalenie nie zdążą zniszczeć - ulec hydrolizie. Arkoza typowa dla osadów molasowych, częste też frakcji psefitowej. W: we fliszu; arkoza Kwaczalska - rej. Libiąża, Kwaczały. szaroglazy - Q, skalenie, minerały ciemne, duża ilość składnników detrytycznych (matrixu) w spoiwie. Powstają w środowisku morskim, gdzie zachodzi intensywne niszczenie skał na pobliskich lądach. Zwięzłe, masywne, szare. W: we fliszu karpackim, na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie.

ALEURYTY <j> 0,01 - 0,1 mm

Muł - skała luźna o strukturze petitowej, rozcierany w zębach trzeszczy, w palcach wyczuwa się ziarna (a w iłach nie), osad wodny. Skład: pył Q-skaleniowy oraz łuseczki miki (muskowit), piryt, szczątki organiczne, substancja ilasta. Występuje głównie w składzie skał iłowych i psamitowych drobnych: osady mułowo-ilowe i mu Iowo-piaszczyste.

Mułowiec - zdiagcnezowany muł

Lupek mulasty - jeszcze bardziej zdiagenezowany m owiec - powstaje oddzielność łupkowa.

LESS - skała miękka, żółtokremowa, silnie burzy z Cl

Osad eoliczny powstaje zwykle bez udzi? wody, najczęściej niewarstwowany, porowaty (ok. 45%) - struktura makro porowata

Skład: Q około 45%, substancja ilasta + łit Q - 37%, limonit 6%,

Struktura gruzłowata sprzyja zatrzymyw miu wilgoci i przewietrzaniu - tworzy urodzajne gleby. Kukiełki lessowe - wypłukany węglai /apnia do głębszych partii. W: Wyż. Lubelska.

PELITY - skały alitowe i skały ilaste

SKAŁY ALITOWE (frakcja petitowa) to głównie tlenki i wodorotlenki Fe i Al - hydrargilit i diaspor i in. Ppowstają w wyniku wietrzenia typu laterytowego (klimat tropikalny i wilgotny) ze zwictrzeliny odprowadzana jest krzemionka a pozostają na miejscu tlenki Al i Fe (czerwonobrunatne).

LATERYT - czerwonobrunatny, żółty - bezpośredni produkt wietrzenia laterytowego (mogą zawierać materiał detrytyczny).

TERRA ROSSA (czerwona ziemia) - pozostałość (residuum) po krasowym wietrzeniu skał

węglanowych, głównie wapieni. Skład: tlenki, wodorotlenki Al i Fe. Współcześnie tworzy się w SKAŁY OSADOWE