DSC919

^wPł >w_u

na

4. Zainteresowanie transformacją społeczną i _lr nie było czysto teoretyczne. Przeciwnie, z wyjątkiem głównych uczestników dyskusji angażowało się _w />tJ/_/r ** ^^cber* *' projekty służące wyjaśnianiu, powstrzymywaniu łub wsp,_cr ^ ^# czenia rcligii. Nie chodziło wyłącznic o beznamiętne teoret * ^UrXldłltJ /n ' nie przemian religijnych, lecz. przede wszystkim o wy*^r°^ZĄir*»t. tempo, kierunek i rezultat przemian.

Ogólnie rzecz biorąc, nowoczesne pojęcie ..sekularyzacji*

posiadało jednolitego znaczenia i mc stanowiło głównego pr/c-dn,/^ ^ ^n,r

nad przemianami religijnymi. Zainteresowanie domnicman>m _(J^{f h}‘^l<1,łń

rcligii było przeważnie efektem ubocznym o wiele szerszych r«>/ ^{,p łl}^^,Cm

^Wu/^rt nad

^cńst\*

— «miii

charakterem przemysłowych, kapitalistycznych i nowoczesnych społec/cn W niektórych przypadkach rozważania te były jednak nierozerwalnie

.V t V

zane z dyskusjami na temat wartości relign i działaniami na r/_i\_/ kontrolowania i/lub zdławienia. W niektórych krajach spory wokół rcl ^ toczyły się w samym sercu politycznych batalii o władzę. Na przykład wl Francji na początku XX wieku programy laicyzacji (JaTcitć**) wy_musiły rozwiązanie długotrwałych konfliktów w relacjach między państwem a Ko ściołem katolickim (Poulat 1987; Bauberot I990a). W krajach takich jak Brazylia, Meksyk i Włochy, gdzie w okresie kształtowania się państwowości relacje państwo-Kościół również bywały trudne, a niekiedy nawet burzliwe nie podejmowano w zasadzie prób dokonania szczegółowych rozróżnień pomiędzy czynnikami, które wpływają na przemiany religijne.

Należy podkreślić, że pojęcia sekularyzacji zrodziły się w przestrzeni filozoficznych i ideologicznych sporów. W okresie kształtowania się nauk społecznych i humanistycznych kwestie dotyczące wierzeń, praktyk i wpływów religijnych nigdy nie były wolne od bezpośrednich lub pośrednich silnych podtekstów' ideologicznych. Zagadnienia te znajdowały się w samym centrum sporów o kształt relacji pomiędzy nowoczesnymi państwami, zwłaszcza republikami, a podlegającymi im społeczeństwami. Były również integralną częścią skomplikowanych dyskusji na temat rosnącego autorytetu nauki, instytucji naukowych i organizacji zawodowych. Ponadto wiązały się nieodłącznie z polemikami na temat prawa do posiadania indywidualnych opinii w kwestiach reform społecznych, moralności prywatnej i odpowiedzialności za własne decyzje.

naw- r---- '    "    ł^wne uniwersalne nr

/ powyższym d/jsicjs/e przestrogi przed ideologicznymi * ^,Vfc,4‘\!_lCcia sekularyzacji brzmią dosyć niepoważnie. W moim

._tkiu.^rvC,jn'^{1 |X>I}. ,_c,nu początku nadawano ideologiczne znaczenia, «* **'^ncga,ywnc

^P _w ,x>ło»if X^X wieku sekularyzacja przybrała kształt pojęcia ^{IX r,C} 'ii. jlncgo ideologicznie. Wówczas 10. głównie pod wpływem .„me ^,u‘‘ ^ _r7ckonu, uniwersalnych zespołów pojęć teoretycznych opi-_;.n'f    ‘ " _K/esnotó i modernizację, zaczęto przywoływać świadectwa

- i-'^vh '    ,parcie tezy. Ze religia była skazana na upadek w krajach

c^^czne

h drogą politycznego, gospodarczego i społecznego rozwoju, podą^¹ A^\_nc/ rozwinięte społeczeństwa przemysłowe. Takie pojęcia, jak ^ytyc/o¹¹^ ^_ia|_I/my^Mf ..konwergencja*' industrializacji społeczeństw według amerykańskiego, czy rzekomo ponadczasowe „funkcje” pewnych model¹¹ a _}nych ugruntowały poczucie pewności, że przedstawiciele ornych odkryli w końcu pewne uniwersalne prawa rządzące

nauk Spółce***;

n _społ^cc/nym* .

lak* ”‘'‘^I,MCV....... “ "

tyciem społecznym.

Uważam takie podejście za chybione, ponieważ zakli ł te rcltgia jest jednolitym zjawiskiem, którego silne i _sł. _h °ⁿ° ^błędnie-oceniać w każdej dowolnej chwili. Pomija ono rówm- ,^C.^{Strony mozna} ..religijny” czy „świecki" są konstrukcjami społecznym^ k - ** ^lerminy zentują jakiejś ukrytej za nimi trwałej formy rzec/.yw '    ^repre'

badania nad sekularyzacją nie mogą więc wywikłać ^WlSt°^ŚC‘' ^EmP^iryczne znaczeń, przypisywanych temu pojęciu w różnych u ^ * ^S'^eC' ^zmienny^ch Nie istnieje żaden niezmienny punkt odniesienia poz^T^ ^te°^retycznych-szość jednego pojęcia nad innymi. Istnieje jednak^ ^{UZnaĆ Wyż}' zwalających zweryfikować spójność pojęć oraz _oce^W'^{ele Sp}°^Sobów P°*

opierają się one na niesprawdzonych faktach i-,x °‘'^enu" ^w jakim stopniu

za dowody.    ’ ^k‘°^re ^Wstawnie uchodzą

Doptero w latach sześćdziesiątych XX wteku podieto dologiczne próby określenia wpływu, jaki |₀„_ik.    ^K‘° P^,er^sze meto-

przemysłowo rozwiniętych wywarła na kwestie* ™^ZW°^{JU s}P^ołeczeńsiw

Równocześnie niektórzy socjolodzy poszukiwał- ,    ‘ ^Sekular> »cji.

bów ujmowania religii jako przedmiotu anali, ‘ ^k‘^rnal'^u,1>^ sposo-

wyraz krytycznym reakcjom wobec dominu    -Mw

nowoczesności inb ,ez szuka,,, ......„    “ «"«

jmowania nowoczesno-