ekonomia (67)

150 VI. Gospodarstwo domowe

o

•</) <r O ^ C 03

3-8

0) O •N CD

=> 5

— O CD O

S ra

O.*

Rys. VI. 12. Nadwyżka (renta) wszystkich konsumentów (gospodarstw domowych)

całkowite wydatki związane z zakupem dobni A, otrzymamy powierzchnie NRE przedstawiającą łączną rentę wszystkich konsumentów.

Na zakończenie rozważań dotyczących postępowania gospodarstw domowych jako konsumentów można postawić pytanie, czy gospodarstwa domowe rzeczywiście kierują się przedstawionymi wyżej regułami postępowania. Odpowiadając na tak sformułowane pytanie, możemy stwierdzić, że zadaniem teorii ekonomicznej nie jest w tym przypadku szczegółowy, zgodny w stu procentach z rzeczywistością opis zachowań konsumentów, lecz raczej skonstruowanie pewnego modelu tych zachowań przy określonych założeniach. Zakładamy np., że konsument postępuje w pełni racjonalnie, choć wiemy, że nie zawsze tak jest. Model jest uproszczonym i abstrakcyjnym obrazem rzeczywistości. Modelowa analiza zachowań konsumentów, dokonana przy respektowaniu przyjętych założeń, ma umożliwić przede wszystkim uchwycenie najważniejszych czynników wpływających na ekonomiczne decyzje podejmowane przez konsumentów oraz zmiany w ich zachowaniach. Powinna też umożliwić przewidywanie ekonomicznych efektów tych zmian. W ten sposób analiza modelowa, jeśli jest poprawna, może służyć potrzebom praktyki gospodarczej.

4. Produkcyjna funkcja gospodarstw domowych

Przypomnijmy, że funkcja produkcyjna polega na dostarczaniu gospodarstwu domowemu środków umożliwiających realizację konsumpcji. Środki te pochodzą głównie z pracy najemnej oraz posiadanej ziemi i kapitału. Gospodarstwo domowe utrzymujące się z pracy najemnej oferuje pracodawcom w określonym czasie pewną podaż pracy. Wielkość tej podaży limituje liczba członków rodziny skłonnych do podjęcia pracy przy uwzględnieniu ilości oferowanego przez nich czasu (godzin) pracy. Z tego punktu widzenia owych członków rodziny można traktować jako pracowników⁵.

Oferta podaży pracy pojedynczego pracownika zależy przede wszystkim od czynników dochodowych, w mniejszym stopniu zaś od czynników pozadochodo-wycli.

Wśród czynników dochodowych najistotniejsze znaczenie ma wysokość płacy. Związek między podażą pracy a płacą analizowali jako jedni z pierwszych przedstawiciele kierunku subiektywno-marginalistycznego. Oto główne elementy ich analizy.

Praca, zabierając czas wolny (inaczej czas wypoczynku) i powodując zmęczenie, sprawia przykrość. Praca wiąże się więc z ujemną użytecznością. Każda dodatkowa godzina pracy w danym okresie, np. w ciągu dnia, powoduje dodatkową przykrość; wzrasta więc krańcowa przykrość pracy. Jest to rezultat zmniejszania - w miarę wzrostu ilości dodatkowych godzin pracy - czasu wypoczynku oraz wzrostu fizycznego lub/i psychicznego zmęczenia pracownika. Krzywą krańcowej przykrości pracy (K ) przedstawiono na rys. VI. 13.

Zachętą do zwiększenia liczby godzin pracy będzie dla pojedynczego pracownika, w miarę wzrostu krańcowej przykrości pracy, podwyższenie godzinowej stawki płac. Podwyższona stawka płac powinna zrekompensować wzrost krańcowej przykrości związanej z dodatkowym czasem pracy (stąd wyższe na ogół stawki za godziny nadliczbowe). Krzywą podaży pracy pojedynczego pracownika (P_:lr) pokazuje rys. VI. 14.

Kształt krzywej podaży pracy pojedynczego pracownika przedstawionej na rys. VI. 14 uważany jest dosyć często za typowy. Część ekonomistów uważa jednak, że poprawniej jest przyjąć, że po przekroczeniu pewnego (stosunkowo wysokiego) poziomu płacy nachylenie tej krzywej zmienia się radykalnie - z dodatniego na ujemne. Mamy wówczas do czynienia z tzw. zagiętą wstecz krzywą podaży pracy. Zgodnie z tym rozumowaniem wysokie stawki płac mogą zachęcić danego pracownika do oferowania większej ilości czasu pracy (czyli skracania czasu wolnego), ale mogą też oddziaływać w odwrotnym kierunku. Mogą mianowicie skłaniać pracownika do rezygnacji z pewnej ilości czasu pracy na rzecz zwiększenia

' 1’odaż pracy można rozpatrywać z punktu widzeniu pracownika, przedsiębiorstwa i całego rynku. W tym rozdziale analizujemy podaż pracy pojedynczego pracownika.