ekonomia (66)

148 VI. Gospodarstwo domowe

Ilość dobra A

Rys. VI.10. Punkt równowagi gospodarstwa domowego (konsumenta)

punkt styczności linii ograniczenia budżetowego AB do krzywej obojętności O,. Punkt ten jest punktem równowagi gospodarstwa domowego, wyznaczającym optymalną kombinację konsumowanych przez to gospodarstwo dóbr A i B. Gospodarstwo domowe, zgodnie z tym, o czym mówiliśmy poprzednio, wolałoby znaleźć się na krzywej 0₄, ale przy jego dochodach i cenach dóbr A i B nie jest to możliwe. W istniejącej sytuacji osiągnie ono najwięcej, czyli najwyższą użyteczność całkowitą związaną z konsumpcją dóbr A i B, zakupując OC dobra A i ()/> dobra B.

0    ile nie zmienią się ceny, dochody i inne czynniki decydujące o wyborach konsumenckich, gospodarstwo domowe będzie znajdować się w stanie równowagi

1    nabywać dobra A i B w nie zmienionej proporcji.

Próbę wyjaśnienia zachowania gospodarstwa domowego przy podejmowaniu decyzji konsumpcyjnych stanowi także koncepcja nadwyżki (renty) konsumenta A. Marshalla. Autor ten opiera się w swoim rozumowaniu na pojęciu użyteczności i na zasadzie malejącej użyteczności krańcowej. Nadwyżka ta, która może być obliczana w jednostkach pieniężnych, jest różnicą między całkowitą użytecznością pewnej ilości jednostek danego dobra (np. A) a jego całkowitą wartością rynkową (tzn. ceną pomnożoną przez ilość zakupionych jednostek tego dobra). Rozumowanie przebiega tu w następujący sposób: za pierwszą zakupioną jednostkę dobra A, przedstawiającą dla gospodarstwa największą użyteczność krańcową, jest ono skłonne zapłacić najwięcej, np. 9 jednostek pieniężnych, za drugą skłonne będzie zapłacić nieco mniej, np. 8 jednostek pieniężnych, za kolejną jeszcze mniej itd. Za ostatnią nabywaną, powiedzmy ósmą, jednostkę dobra gospodarstwo skłonne będzie zapłacić tylko tyle, ile wynosi cena rynkowa lego dobra. Załóżmy, że będzie to jedna jednostka pieniężna (c = I). Dziewiątą jednostkę dobra A gospodarstwo ocenia poniżej ceny rynkowej (np. 0,5 jednostki pieniężnej) i w związku z tym jej nie kupi. Oceniając każdą kolejną jednostkę nabywanego dobra A inaczej, gospodarstwo domowe płaci jednak za każdą z nich jednakową cenę, równą cenie ostatniej zakupionej jednostki. Stąd przy zakupie każdej, z wyjątkiem ostatniej, jednostki dobra A, gospodarstwo realizuje pewną nadwyżkę, inaczej rentę konsumenta. Biorąc pod uwagę dane z naszego przykładu, możemy obliczyć rentę pojedynczego konsumenta (lub gospodarstwa domowego). Wyniesie ona: 8 + 7 + Ó + 5 + 4+ 3 + 2+ 1 =36 jednostek pieniężnych. Graficznie rentę pojedynczego konsumenta przedstawia rys. VI. 11. Na osi pionowej oznaczamy cenę dobra i jego, wyrażoną w jednostkach pieniężnych, użyteczność krańcową, a na osi poziomej ilość dobra.

Rys. VI. 11. Nadwyżka (renta) pojedynczego konsumenta (gospodarstwa domowego)

Rozciągając przytoczone rozumowanie na ogól gospodarstw domowych i posługując się krzywą popytu, można przedstawić graficznie rentę wszystkich konsumentów, co pokazano na rys. VI. 12.

Łączne zapotrzebowanie konsumentów na dobro >4 przedstawia (na rys. VI. 12) powierzchnia 0 KEM. Odejmując od niej powierzchnię ON HM, odzwierciedlającą