IMG 85

148 Polityka gospodarna

się w różnym okresie rozwoju relacji pomiędzy gospodarkami narodowymi państw.

Do najważniejszych instrumentów polityki wymiany gospodarczej z zagranicą można zaliczyć:

-    cło,

-    bariery parataryfowe,

-    bariery pozataryfowe,

-    politykę kursu walutowego (która jest jednocześnie elementem polityki pieniężnej).

\

Cło jest opłatą publicznoprawną, którą nakłada się na towary na skutek przemieszczania ich przez granicę państwa. Ta dodatkowa oplata nałożona na towar powoduje powiększenie jego ceny. Z punktu widzenia kierunku przewozu towarów przez granicę wyróżnia się cła: importowe, eksportowe, tranzytowe. Cła importowe są stosowane w przypadku przywozu towarów na teren danego kraju. Mają one na celu ochronę krajowych producentów przed napływem tańszych towarów z zagranicy, np. tekstyliów z Chin. Mogą być także wykorzystywane do utrzymywania założonego poziomu cen na towary na rynku wewnętrznym poprzez korektę ich ceny o wysokość cła. Jest to bardzo skuteczny środek ograniczania napływu towarów z rynków zagranicznych. Ponadto w przypadku konfliktów w handlu zagranicznym pomiędzy państwami cła importowe ograniczają stosowanie dumpingu, są środkiem odwetu za politykę utrudnień w handlu zagranicznym stosowanych przez inne kraje. Wykorzystuje się jc także do kształtowania bilansu płatniczego i handlowego państwa.

Cla eksportowe stosowane są do ochrony cen na rynku wewnętrznym. Produkty wyprodukowane w danym kraju w ilościach mniejszych lub równych zapotrzebowaniu wewnętrznemu, nie powinny opuszczać terytorium tego kraju, ponieważ spadek ich podaży spowoduje podniesienie cen •.i część popytu będzie niezaspokojona. Dlatego państwa chcąc ograniczyć Wywóz towarów, nakładają na nic cla eksportowe, które powodują wzrost cen dla nabywców zagranicznych i ograniczają opłacalność eksportu na rynki zagraniczne. Zastosowanie tego typu ceł wobec wywozu surowców jest czynnikiem zachęcającym do przetwarzania tych surowców w kraju wydobycia.

Stosowanie cla tranzytowego polega na nakładaniu opłat na przewóz towarów przez terytorium kraju. Miało ono zastosowanie w czasach

przedkapilalistycznych i wczesnokapitalistycznych, kiedy chciano skłonić zagranicznych kupców do intensyfikacji wymiany towarowej z danym krajem lub zwiększyć przychody państwa. Współcześnie, ze względu na istnienie wielu państw i wielu możliwości wyboru drogi przewozu oraz dostępności różnych rodzajów transportu towarów, państwa raczej zabiegają o tranzyt towarów, ponieważ jest on źródłem dochodów z usług transportowych i obsługi transportu.

Cła pełnią także ważną funkcję w polityce dochodowej państwa, przy czym znacznie częściej wykorzystuje się do tego cła importowe niż eksportowe czy tranzytowe, ponieważ cla eksportowe są mniej istotne dla dochodów budżetu państwa i stosuje się je głównie wtedy, gdy istnieje pewność sprzedaży towaru na rynkach zagranicznych bez względu na wysokość jego ceny, a cła tranzytowe należą raczej do rzadkości. Do pozostałych funkcji ceł można zaliczyć funkcje: ochronne (tynków, producentów, konsumentów) i ekspansywne (ochrona niskich ccn na rynku wewnętrznym, zachęcająca do rozszerzania sprzedaży na rynki zagraniczne w celu uzyskania większych zysków).

Ze względu na sposób ustalania należnego cla wyróżnia się następujące jego rodzaje:

-    cla naliczane od wartości towarów (ad valorem) - zazwyczaj jest to stawka procentowa;

-    cla naliczane od ilości towarów (tzw. cla specyficzne) - naliczane według stawki wobec każdej jednostki towaru;

-    cła mieszane (kombinowane), w których do określenia wysokości cla wykorzystuje się wartość i ilość towaru.

Zc względu na rodzaj taryfy celnej stosowanej do obliczania należnego cla wyróżnia się cło minimalne, maksymalne i sztywne.

Takie same towary pochodzące z różnych krajów mogą być traktowane podczas przewozu przez granicę w odmienny sposób. Towary pochodzące z krajów, z którymi prowadzi się wymianę na korzystnych warunkach (wzajemnych lub jednostronnych), mogą być obciążone mniejszym cłem niż towary z krajów, z którymi prowadzona jest zwyczajna wymiana, lub towary z krajów, wobec których prowadzona jest restrykcyjna polityka wymiany handlowej (cła mają wtedy charakter dyskryminacyjny).

Wykorzystywanie ceł jako narzędzia polityki współpracy gospodarczej z zagranicą w dużym stopniu zależy od swobody działania tego pań-