IMG 65

56 Polityka gospodarna

Współcześnie w rozwiniętych europejskich gospodarkach rynkowych podstawowy zakres ingerencji państwa w gospodarkę z reguły zbliżony jest do zasad wypracowanych przez głównego przedstawiciela ordolibcra-lizmu¹ W. Euckena. Zasady te obejmują:

-    przeciwdziałanie tworzeniu monopoli, a tam, gdzie są one nieuniknione, podejmowanie działań, które zapewnią warunki zbliżone do sytuacji konkurencji;

-    działania z zakresu polityki finansowej, korygujące podział dochodu narodowego;

-    dążenie do uwzględniania w rachunkach jednostek gospodarczycli \ negatywnych skutków ich działań odczuwanych przez otoczenie.

Należy wskazać, że będąca rezultatem ordoliberalizmu społeczna gospodarka rynkowa, oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych, stanowi również podstawę ustroju gospodarczego Polski^{2 3}.

W krajach Unii Europejskiej generalnie przyjmowany jest pogląd, że interwencjonizm państwa powinien być czasowy i występować tylko wówczas, gdy wymaga tego sytuacja społeczno-gospodarcza. Ingerencja państwa powinna mieć ponadto, o ile to możliwe, charakter samoograni-czający się na korzyść regulacji gospodarki przez rynek^{4 5 6}. Intensywność regulacji wyraża zasadniczo dążenie do integracji społecznej i stanowi odpowiedź na złożoność i probabilizm systemu społecznego - potrzebę redukcji różnorodności i zwiększenia stopnia zorganizowania. Rola władz publicznych w zakresie oddziaływania na gospodarkę sprowadzana jest więc do wyboru tych dziedzin, których rozwój powinien być pobudzany bądź hamowany¹, oraz stosowania odpowiednich instrumentów pozwalających na wpływanie na wybrane dziedziny gospodarki¹*.

Trzeba zarazem podkreślić, że systemy gospodarcze rozwiniętych państw europejskich cechują zauważalne odmienności. Najbliższe klasycznej koncepcji państwa stabilizacji makroekonomicznej są Niemcy i Francja. Państwa z najbardziej opiekuńczym systemem socjaldemokratycznym, tzw. państwa praw socjalnych, to przede wszystkim kraje skandynawskie, a w znacznej mierze także Austria i Holandia. Istotne wydaje się zwrócenie uwagi, że Wielka Brytania, pomimo uogólniającego przypisywania jej do liberalnego systemu anglosaskiego⁷, w praktyce prowadzi politykę gospodarczą umiarkowanie interwencjonistyczną".

Doktryna marksistowska została stworzona w drugiej połowic XIX wieku przez K. Marksa i F. Engelsa, którzy twierdzili, że odkryli i uzasadnili historyczną rolę proletariatu, to jest klasy społecznej pozbawionej środków produkcji (głównie robotników). Zdaniem K. Marksa i F. Engelsa proletariat powołany był do tego, aby obalić kapitalizm i doprowadzić społeczeństwo do komunizmu, a etapem przejściowym do komunizmu miała być gospodarka socjalistyczna, czy(i tzw. socjalizm. Po rewolucyjnym obaleniu wcześniejszej władzy miała zostać zniesiona wszelka własność prywatna, wobec czego zanikłaby chęć zysku, czyli podstawa walki klasowej. Esencją marksizmu była więc forma własności środków produkcji, która w wymiarze praktycznym, w tzw. państwach bloku komunistycznego, przyjęła postać nakazowo-rozdzielczego modelu zarządzania gospodarką o dominującym udziale uspołecznionych (państwowych) środków produkcji.

Według doktryny marksistowskiej do głównych słabości kapitalizmu należy zaliczyć:

- niewłaściwy podział władzy, bowiem władza skupiona w rękach kapitalistów wymusza ze swej istoty uległość i posłuszeństwo społeczeństwa nie posiadającego żadnej własności;

1

W literaturze podkreśla się, że dobrze przygotowana i konsekwentnie wprowadzana ordolibcralna doktryna gospodarki rynkowej, mając szeroką akceptację społeczną, stworzyła po II wojnie światowej ramy porządku polilyczno-gospodarczo-spolecznego

2

Republiki Federalnej Niemiec. Na podstawie Polska - Niemcy a gospodarka rynków. Red. W. Małachowski. Wydawnictwo Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa 1999, a. 10.

3

¹¹ Art. 20 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Ozll 1997, nr 78, poz. 485).

4

“ W. Grzywacz: Ekonomiści i systemy ekonomiczne. PTE, Szczecin 2005, s. 417-418.

5

Hamowanie rozwoju niektórych dziedzin może być rozłożone w czasie ze względu na np. przesłanki społeczne (m.in. bezrobocie).

6

“ E. Kryńska: Dylematy polskiego rynku pracy. Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie, Warszawa 2001, s. 67-68; W. Lamentowicz: Państwo współczesne. Wydawnictwo WSiP, Warszawa 1996, s. 75-76.

7

Również neoliberalni reprezentanci systemu anglosaskiego wskazują na potrzebę aktywności państwa w zakresie podejmowania działań zmierzających do ograniczenia oddziałujących na otoczenie negatywnych skutków działalności gospodarczej, opieki nad członkami społeczeństwa, którzy nic są w stanic samodzielnie zapewnić sobie należytego zabezpieczenia, oraz stanowienia i wprowadzania norm prawnych przeciwdziałających poczynaniom ograniczającym konkurencję. Na podstawie R. Czapiewski: Polityka gospodarcza w obszarze tynku usług pocztowych i telekomunikacyjnych. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2000, s. 22-23.

" Nawet w okresie najbardziej nasilonego zorientowania polityki gospodarczej Wielkiej Brytanii w stronę rozwiązań wolnorynkowych, tj. za rządów M. Thatcher, następował realny wzrost wydatków państwa. Zob. E. Domańska: lYokól interwencji państwa w gospodarką. Wydawnictwo PWN, Warszawa 1992, s. 167.