IMG 62

50 Polityka gospodarna

50 Polityka gospodarna

\

Na odpowiedź składają się różne czynniki i teorie⁵:

1.    Historyczny rozwój. Niektóre wzory rozwoju historycznego są bardziej korzystne dla demokracji niż inne.

2.    Koncentracja w zakresie porządku społecznego i ekonomicznego. Demokracja ma najmniejsze szanse wówczas, gdy kontrola nad majątkiem i użyciem siły znajduje się w ręku nielicznych.

3.    Poziom rozwoju. Prawdopodobnie demokracja wiąże się z pewnym minimalnym poziomem dobrobytu i wykształcenia.

4.    Subkultury i podziały społeczne. Im głębiej jest podzielone społeczeństwo, tym trudniejszy jest rozwój i przetrwanie demokracji.

5.    Obce wpływy. Obce mocarstwo może wpływać na wewnętrzne konflikty i odgrywać istotną rolę we wdrażaniu bądź ograniczaniu demokracji.

6.    Przekonania działaczy politycznych. Poglądy korzystne dla demokracji odgrywają najważniejszą rolę w jej rozwoju i przetrwaniu.

7.    Bezpieczeństwo międzynarodowe i pokój są korzystne dla demokracji.

2.1.2. Uwarunkowania doktrynalne

Odnosząc się do kolejnego z wyszczególnionych uwarunkowań endo-genicznych polityki gospodarczej, związanego z kryterium doktrynalnym, należy wyróżnić trzy podstawowe doktryny ekonomiczne⁶ mające wpływ na tę politykę we współczesnych państwach:

-    doktrynę liberalizmu gospodarczego,

-    doktrynę interwencjonizmu państwowego (interwencjonistyczną),

-    doktrynę marksistowską (i jej pochodne).

Doktryna liberalizmu gospodarczego powstała w Anglii na przełomie XVII i XVIII wieku, a jej pierwszymi przedstawicielami byli D. North, D. Hume i P. Boisguillebert. Doktryna ta zakładała, że gospodar-

⁵ V. Van Dykę: tPorowrnfcenK do polityku Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2000, s. 169-170.    _

Doktryny (z łaciny: doclrina - nauka) ekonomiczne prezentują pewien punkt widzenia myśli ekonomicznej, pewien system zatoicń, przekonań i twierdzeń. Doktryny wyjaśniają zjawiska gospodarcze oraz sluZą praktyce gospodarczej.

da

U

ka rynkowa jest w zasadzie systemem stabilnym, a interwencja państwa jest niepożądana, gdyż:

-    rynek zapewnia optymalną alokację środków;

-    kierowanie się indywidualnymi interesami każdego podmiotu przynosi korzyść całemu społeczeństwu, dlatego żc istnieje harmonia indywidualnych i społecznych interesów;

-    rynkowo zorientowane społeczeństwo ma wiele zalet: zwiększa przedsiębiorczość, inicjatywę, elastyczność, dynamikę podmiotów ekonomicznych - liberalizm stanowi więc podstawę progresywnego systemu gospodarczego.

Zgodnie z założeniami klasycznej doktryny liberalizmu gospodarczego rola państwa w gospodarce jest zredukowana do:

-    zapewnienia wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa;

-    ochrony praw własnościowych;

-    ochrony ramowych warunków koniecznych do właściwego funkcjonowania rynku, w tym: ochrony konkurencji, utrzymania sprawności rynku pieniężnego, dbałości o określone dobra publiczne, np. edukację.

Doktryna liberalizmu gospodarczego była realizowana w praktyce do końca łat dwudziestych XX wieku. Jej popularność została znacznie ograniczona zwłaszcza po kryzysie gospodarczym w latach 1929-1933 i pojawieniu się poglądów głoszących konieczność interwencjonizmu państwowego. Wśród podstawowych założeń liberalizmu gospodarczego należy wymienić:

-    dążność do utrzymania stabilnego poziomu cen i zewnętrznej równowagi ekonomicznej;

-    regulację agregatowego popytu;

-    preferowanie narzędzi polityki monetarnej;

-    orientowanie przedsięwzięć gospodarczo-politycznych średnio-lub długookresowo;

-    formułowanie i utrzymywanie stabilnych reguł gospodarczych, w tym zwłaszcza odnośnie do stałego tempa przyrostu pieniądza w obiegu oraz wyrównanego budżetu państwa.

Nawrót do koncepcji liberalnych nastąpił w latach pięćdziesiątych za sprawą opublikowanej przez M. Friedmana tzw. ilościowej teorii pieniądza. Friedman dowodził, że popyt na pieniądz jest ściśle zależny od kilku-