IMG 66

58 Polityka gospodarcza

- niesprawiedliwy podział dochodów, gdyż robotnicy wytwarzają tzw. wartość dodatkową, która następnie jest przywłaszczana przez kapitalistów (przekonanie, źe robotnicy wypracowują więcej, niż otrzymują, było ideą, która łatwo trafiała do szerokich mas pracowniczych; K. Marks dowodził, że skoro niesprawiedliwy podział dochodów został stworzony przez człowieka i nie odpowiada w swoim schemacie zależnościom w świecie przyrody, to nie wolno na taki podział się godzić);

- podatność kapitalistycznego systemu gospodarczego na kryzysy i bezrobocie, co miało być największą wadą tego systemu i zarazem bardzo prawdopodobną przyczyną jego upadku w przyszłości.

W XX wieku marksizm był ideologią o znaczącym wpływie, a oparty na marksizmie komunizm wprowadził w byłych państwach „bloku wschodniego”, tzn. w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), Polsce, Niemczech Wschodnich, Czechosłowacji, na Węgrzech, w Rumunii, Bułgarii, Albanii i Jugosławii, Mongolii, Korei Północnej,

. Wietnamie, Chinach i na Kubie, zmiany tycia społecznego i gospodar-\czego, na które składały się; dyktatura proletariatu, gospodarka planowa oraz socjalistyczne idee sprawiedliwości społecznej. W krajach tych partia komunistyczna, występująca czasem pod nazwą robotniczej lub so-V cjalistycznej, przejmowała władzę w wyniku przewrotu albo interwencji ' z zewnątrz. W żadnym z wymienionych państw partia komunistyczna nie przejęła władzy w wyniku legalnych i wolnych wyborów.

Malejąca od lat sześćdziesiątych skuteczność krajów komunistycz-: nych w rozwiązywaniu coraz bardziej złożonych problemów gospodarczych oraz rosnące niezadowolenie ludności z niskiego poziomu warunków życia zmuszały partie komunistyczne do wprowadzania fragmentarycznych reform, modyfikujących częściowo mechanizmy funkcjonowania gospodarki. W niektórych krajach Europy Środkowej, a także w ZSRR i w Chinach zaczęły formować się specyficzne systemy ekonomiczne, różniące się od siebie w wielu istotnych punktach, a określane w Polsce mianem hybrydowych. Polska przechodziła okres stosowania takiego systemu w latach osiemdziesiątych¹⁹.

j

It

Winiarski: Uwarunkowania, cele i dziedziny polityki gospodarczej. W: Paliły-

Pomimo politycznej i gospodarczej poranki prób wdrożenia doktryny marksistowskiej nie należy oczekiwać, że jej wpływ zniknie całkowicie. Rozwiązanie to ma bowiem ten walor, że zwalnia obywateli od ryzyka związanego z poleganiem na samym sobie i wolnością gospodarczą. Wielu ludzi, szczególnie w krajach postkomunistycznych, nie akceptuje rozwiązań systemowych, w których ryzyko to jest obecne.

2.1.3. Uwarunkowania związane z ustrojem ekonomicznym

W każdym państwie funkcjonuje określony porządek gospodarczy, kreowany w oparciu o kryteria doktrynalne scharakteryzowane w pkt 2.1.2 i precyzujący:

-    kto i jak decyduje o tym, które dobra powinny być wytwarzane i w jakich ilościach;

-    w jaki sposób wytwarzanie uzupełniających się produktów ma być bilansowane i koordynowane pod kątem zaspokojenia różnorodnych potrzeb społecznych;

-    w jaki sposób ma być dokonywany podział globalnego produktu społecznego między członków społeczeństwa²⁰.

Ustroje ekonomiczne można grupować według dwóch podstawowych kryteriów:

-    własności środków produkcji,

-    sposobu regulacji procesu gospodarczego.

Według kryterium własności środków produkcji wyróżnia się następujące ustroje ekonomiczne:

-    indywidualistyczne (kapitalistyczne) - główną formą własności środków produkcji i trwałych dóbr konsumpcyjnych jest własność jednostkowa, a podmiotem własności są osoby fizyczne, rodziny oraz zrzeszenia osób;

-    kolektywistyczne - dominuje własność państwa i innych organizacji publicznoprawnych.