IMG 86

150 Polityka gospodarcza

siwa na arenie międzynarodowej i siły powiązań z innymi państwami oraz międzynarodowymi organizacjami gospodarczymi (np. WTO). Państwa działające samodzielnie w oloczeniu międzynarodowym mogą stosować w szerokim zakresie cło jako narzędzie polityki. Muszą się liczyć jednak ze stosowaniem reguły wzajemności i proporcjonalności (odpowiedzi w tym samym lub podobnym zakresie, odpowiadającym podjętym przez dane państwo decyzjom o wysokości cła). Państwa, które powiązane są umowami międzynarodowymi (międzypaństwowymi), w tym należące do międzynarodowych organizacji gospodarczych, są zobowiązane do stosowania ustalonych przez te instytucje zasad polityki celnej. Typowym przypadkiem takich ograniczeń jest unia celna i strefa wolnego handlu, gdzie w stosunku do krajów członkowskich stosuje się te same przepisy o uprzywilejowanym obrocie towarowym na obszarze unii, a wobec krajów trzecich (to jest nie należących do unii celnej i strefy wolnego handlu) stosowane są wspólne zasady i stawki celne.

Do barier parataryfowych zalicza się te środki, które działają w sposób podobny do cel, to jest służą podniesieniu cen towarów lub pobudzają eksport przez obniżenie cen dóbr krajowych. Do barier parataryfowych zalicza się:

-    opłaty wyrównawcze,

-    inne opłaty podwyższające cenę towaru importowanego na rynku wewnętrznym (np. akcyza, opłaty środowiskowe itp.),

-    subwencje eksportowe,

-    depozyty importowe itp.

Do barier pozataryfowych zalicza się pozostałe instrumenty kontroli ilości i cen towarów przewożonych przez granicę państwa. Wśród barier pozataryfowych wyróżnia się:

-    dumping,

-    ograniczenia ilościowe (tzw. kontyngenty),

-    ograniczenia dewizowe,

-    przepisy sanitarne,

-    przepisy bezpieczeństwa i techniczne,

-    przepisy ochrony środowiska itp.

Czasami dla barier parataryfowych i pozataryfowych używa się wspólnego pojęcia środki pozataryfowe¹¹.

Opłaty wyrównawcze mają na celu zrównanie niskich cen towarów importowanych z wyższymi cenami takich samych towarów na rynku wewnętrznym danego państwa. Ustala się je odpowiednio do aktualnego poziomu cen towarów pochodzących z zagranicy w celu ochrony krajowych producentów i ich produktów. Jest to instrument w porównywalnym stopniu skuteczny jak cła.

Inne opłaty, jakie stosuje się wobec wwożonych na teren danego państwa towarów, mają różne nazwy, ale najważniejszą jest akcyza nakładana na konkretny rodzaj towaru w całości lub po przekroczeniu określonej wartości towaru. Jest to instrument stosowany wobec produktów, których import powinien być, według władz, ściśle ograniczony. Akcyza jako dodatkowa opłata sprawia, że przywóz niektórych towarów przestaje być korzystny w stosunku do zakupu na rynku wewnętrznym, bądź nawet jeśli danego towaru nie ma na rynku wewnętrznym, to jego cena jest zbyt wysoka w stosunku do korzyści, jakie może odnieść z tego produktu nabywca.

Subwencje eksportowe to pomoc państwa dla eksporterów w celu powiększenia ilości i wartości eksportu i poprawy bilansu handlowego. Państwo może bezpośrednio wypłacać eksporterom premie za wywieziony za granicę towar; zwracać kwotę stanowiącą różnicę pomiędzy ceną sprzedaży na rynku krajowym i ceną sprzedaży towarów za granicę (jeśli ta druga jest niższa); zwracać część kosztów ponoszonych przez podmiot eksportujący związaną z działalnością na rynkach zagranicznych. Pośrednie subwencjonowanie eksportu polega na stwarzaniu uprzywilejowanych warunków działania dla eksporterów, które zmniejszają koszty działalności, a nic wypłacaniu kwot pieniężnych. Do subwencji pośrednich zalicza się: ulgi w opłatach publicznoprawnych, preferencyjne kredyty dla eksporterów, zwolnienia z cła importowego środków produkcji, które służą eksportowi.

" Polska w WTO. Red. J. Knczurba, E. Kawecka-Wyrzykowska. Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, Warszawa 1998, s. 76.