IMG 80

138 Polityka gospodarna

-    deformacje struktury sektora (roli regulatora i pozycji podmiotów gospodarczych) i struktur organizacyjnych przedsiębiorstw;

-    deformacje sfery finansowej;

-    deformacje sfery decyzyjno-własnościowej'

Nadmierna regulacja ogranicza konkurencję i powoduje, że podmioty gospodarcze przestają być zainteresowane dostosowywaniem się do wymogów rynku. Konsekwencją takiego zachowania jest uprawianie działalności spełniającej wymogi prawa z pominięciem dynamiki zmian w zapotrzebowaniu podmiotów gospodarczych i konsumentów indywidualnych. Deformacje potencjału produkcyjnego w zależności od sektora gospodarki polegały na ukierunkowaniu przedsiębiorstw na produkcję zbytccz-na względem popytu na rynku (niechcianą, polityczną i nieracjonalną)¹' lub na produkcję zbyt niską, aby zapewnić zapotrzebowanie gospodarki i społeczeństwa. Produkcję prowadzono wykorzystując zdekapitalizowany majątek trwały, którego brak odczuwany był niemal w każdym przedsiębiorstwie na skutek alokacji środków inwestycyjnych i środków produkcji według kryteriów politycznych, a nie ekonomicznych z uwzględnieniem aspektów społecznych. Kolejnym elementem deformacji potencjału produkcyjnego było nadmierne zatrudnienie, które utrzymywano w przedsiębiorstwach na skutek przymusu politycznego, silnego wpływu związków zawodowych, braku zmian w przedsiębiorstwach spowodowanych dążeniem do racjonalizacji zatrudnienia. W ten sposób w niektórych sektorach utrzymywano zatrudnienie nu zbyt wysokim poziomie, ukrywając bezrobocie. Technologie stosowane w wielu sektorach odznaczały się nadmierną energochłonnością, niszczeniem środowiska naturalnego, tcrcnochłon-nością. Taki stan rzeczy wynikał zwłaszcza z błędnej alokacji kapitału na skutek błędnych założeń politycznych, barier importu technologii z krajów 3 wysoko rozwiniętych (np. w łączności ograniczenie importu technologii J do byłych krajów socjalistycznych wynikało z umieszczenia ich na liście ;! COCOM nakładającej embargo na handel nowoczesnymi technologiami), jg braku presji na koszty i jakość ze strony konkurencji, ponieważ konku- i rencja nic istniała lub była bardzo ograniczona. Deformacja struktur orga- Jj nizacyjnych polegała na nadmiernej rozbudowie przedsiębiorstw w celu

osiągnięcia wysokiego stopnia samowystarczalności w warunkach niedoboru surowców, materiałów i profesjonalnych usług. Ponadto rozbudowa struktur przedsiębiorstw w gospodarce socjalistycznej i społecznej gospodarce rynkowej wynikała z dążenia do rozbudowy sfery socjalnej (zapewnienia mieszkań, organizacji wypoczynku, ochrony zdrowia, przedszkoli itp.). Na duże rozmiary przedsiębiorstwa wpływ miały także przestarzałe metody zarządzania, z rozbudowaną gospodarką magazynową oraz sformalizowanymi procedurami działania zaopatrzenia i zbytu. Deformacje finansów wynikały z braku metod i komórek zarządzania finansnmi, co powodowało niewłaściwe oceny partnerów, przeterminowanie należności i zatory płatnicze oraz utratę płynności. Formy organizacyjne przedsiębiorstw często uniemożliwiały korzystanie z krajowych i zagranicznych rynków finansowych. Ponadto niewłaściwa była struktura kosztów — z przewagą wynagrodzeń i narzutów na wynagrodzenia wywołanych zbyt dużym zatrudnieniem. Deformacje w sferze dccyzyjno-własnościo-wej polegały na zbyt dużym udziale w gospodarkach przedsiębiorstw państwowych i spółdzielczych, które nic działały w oparciu o kryteria efektywności finansowej czy rynkowej. Pomimo własności państwo na ogól pozbawione było kontroli nad kierunkami i efektywnością wykorzystania majątku. Wynikało to z braku skutecznych metod kontroli oraz powszechnego braku kompetencji wśród urzędników nadzorujących majątek powierzony przedsiębiorstwom.

Kumulacja regulacji i deformacji w sferze działań gospodarczych spowodowała, że przedsiębiorstwa osiągały stadium istnienia, w którym niedopasowanie do wymagań otoczenia międzynarodowego i wewnętrznego, a zwłaszcza niedopasowanie do polrzcb klientów i wymagań konkurencji, spowodowało konieczność przebudowy sektorów i przedsiębiorstw.

Restrukturyzacja jest to proces zarządzania zmianami w sektorze lub przedsiębiorstwie funkcjonującym w warunkach głębokich przemian społeczno-ekonomicznych i związanych z przechodzeniem do gospodarki rynkowej zmian w tej gospodarce (demonopolizacji, liberalizacji i dcrc-gulacji)².

Termin „restrukturyzacja" powstał z połączenia dwóch angielskich słów: to reconstmct, czyli zbudować od nowa lub w nowej formie, i Ihe

1

" Restrukltiryrocja przedsiębiorstw w procesie transformacji gospodarki polskiej. Red. E. Mączyńska. Instytut Nauk Ekonomicznych PAN, Warszawa 2001, toin I, s. 51.

" Ibidem, 5,51.

2

C. Suszyński: Restrukturyzacja przedsiębiorstw. Wydawnictwo PWE, Warszawa 1999, s. II.