historia9

30

OKRES MIĘDZYWOJENNY

Słowniczek

kolektywizacja - likwidacja indywidualnych gospodarstw chłopskich przez przymusowe połączenie ich w wielkie socjalistyczne przedsiębiorstwa rolne

pucz - zamach stanu dokonany przez grupę spiskowców, najczęściej wojskowych

sterylizacja - pozbawienie płodności, dokonywane zwykle za pomocą zabiegu chirurgicznego

Leksykon

autorytaryzm - system rządów, w którym formalnie zachowane są w większości swobody obywatelskie, nieraz też istnieją instytucje demokratyczne, jednak faktyczną władzę sprawuje dyktator i jego najbliższe otoczenie, pozostający poza kontrolą społeczną; wprowadzenie rządów autorytarnych odbywa się najczęściej wskutek zamachu stanu; przywódcy autorytarni rządzą, opierając się na armii, policji i biurokracji, aby zaś wyeliminować opozycję i wzmocnić państwo, ograniczają niektóre swobody obywatelskie, nie stosują jednak masowej indoktrynacji ideologicznej; autorytaryzm upowszechnił się w Europie w okresie międzywojennym, w późniejszych latach istniał głównie w Ameryce Południowej, Azji i Afryce

faszyzm (wł. fascio - „związek”) - ruch polityczny powstały we Włoszech po I wojnie światowej jako reakcja na powojenny kryzys i wzrost wpływów komunistów; łączył agresywny nacjonalizm z hasłami antykapitalistycznymi, głosił pogardę dla humanitaryzmu i demokracji, za naczelną ideę przyjmował walkę (rozumianą dosłownie jako stosowanie przemocy); organizacje faszystowskie charakteryzowały się atrybutami militarnymi (jednolitymi strojami, symbolami), wewnętrzną hierarchią i dyscypliną, posłuszeństwem wobec wodza oraz eksponowaną rolą bojówek; w okresie międzywojennym ruchy faszystowskie upowszechniły się w wielu krajach - faszyści doszli do władzy m.in. we Włoszech i Niemczech; w czasie II wojny światowej faszyzm został skompromitowany przez zbrodnie nazistów

Franco Francisco, właśc. Francisco y Bahamonde Franco (1892-1975) - hiszpański generał i polityk prawicowy; w 1936 r. stanął na czele rebelii wojskowej przeciwko lewicowym władzom, która przerodziła się w wojnę domową; objął władzę dyktatorską jako szef państwa (caudillo) i rządu; ograniczył swobody obywatelskie i brutalnie wyeliminował opozycję; w czasie II wojny światowej, mimo nalegań Hitlera, zachował neutralność; w 1947 r. po referendum proklamował Hiszpanię monarchią i ogłosił się dożywotnim regentem; jego śmierć umożliwiła proces demokratyzacji kraju

Hitler Adolf (1889-1945) - twórca i wódz (fiihrer) ruchu nazistowskiego, w latach 1933-1945 przywódca Niemiec; z pochodzenia Austriak; niedoszły artysta malarz, uczestnik I wojny światowej; od 1921 r. na czele NSDAP; w 1923 r. aresztowany po nieudanej próbie puczu w Monachium, spędził w więzieniu kilkanaście miesięcy; w okresie wielkiego kryzysu, dzięki sprawnej agitacji i propagandzie, zdobył poparcie społeczne i w styczniu 1933 r. stanął na czele rządu; po objęciu władzy zlikwidował Republikę Weimarską i przekształcił Niemcy w totalitarną III Rzeszę; od 1938 r. prowadził politykę podboju Europy, co przyczyniło się do wybuchu II wojny światowej, podczas której hitlerowcy dokonali ludobójstwa Żydów i narodów podbitych; w obliczu klęski popełnił samobójstwo

Komintern (Międzynarodówka Komunistyczna, III Międzynarodówka) - działająca w latach 1919-1943 organizacja zrzeszająca partie komunistyczne z różnych krajów; celem Kominternu była koordynacja działań międzynarodowego ruchu komunistycznego pod kierownictwem ZSRR; w praktyce władze radzieckie uczyniły z tej organizacji instrument własnej polityki oraz narzędzie wywiadowcze i propagandowe

łagry (ros. lagier - „obóz”) - radzieckie obozy pracy przymusowej, tworzone od 1918 r. z inicjatywy Lenina; system obozów nosił nazwę Gułagu; łagry istniały na całym obszarze ZSRR; zsyłano do nich przestępców, a także „wrogów klasowych”, ofiary czystek i kolektywizacji, mniejszości narodowe i wszystkich uznanych za przeciwników systemu wraz z rodzinami (także dzieci); w sumie za czasów stalinowskich więziono w łagrach stale kilkanaście milionów osób; więźniów wykorzystywano jako darmową siłę roboczą; z powodu nieludzkich warunków w łagrach zmarło prawdopodobnie ok. 20 min ludzi; po śmierci Stalina zsyłanie do obozów więźniów politycznych przestało być masowe