historia3

24

OKRES MIĘDZYWOJENNY

bec partii i nienawiść do jej przeciwników. Wszyscy mieszkańcy państwa radzieckiego mieli myśleć w sposób zadeklarowany przez jednego z działaczy bolszewickich - Jurija Piatakowa:

Jeśli Partia tego zażąda, będziemy w stanie aktem woli w ciągu dwudziestu czterech godzin wymazać z naszych umysłów idee, które pielęgnowaliśmy w nich latami. Tak, będę widział czarne tam, gdzie myślałem, że widzę białe, lub gdzie je ciągle jeszcze widzę, bo dla mnie nie ma życia poza Partią, albo w niezgodzie z nią.

Rządy

stalinow

skie

v-r

Kierownictwo partii bolszewickiej na szczycie mauzoleum Lenina na placu Czerwonym w Moskwie w październiku 1926 r. W centrum stoi Stalin, po lewej Feliks Kon i Walerian Kujbyszew, po prawej Grigorij Ordżoni-kidze i Michaił Kalinin. Zaledwie 9 lat po zdobyciu władzy przywódcy partii - „awangardy klasy robotniczej” - przypominają już niedostępnych władców imperium, otoczonych monumentalnymi budowlami i patrzących z góry na poddanych.

/Oć¹

jf

Apogeum terroru przypadło na rządy Józefa Stalina (1878-1953), który w 1922 r. objął funkcję sekretarza generalnego Komitetu Centralnego partii. Po śmierci Lenina usuną! on potencjalnych konkurentów i do 1927 r. skupił całą władzę w swych rękach. Stalin, chorobliwie podejrzliwy i okrutny, upodobnił radziecki totalitaryzm do azjatyckich despotii. Stworzony przez niego model rządów - stalinizm - charakteryzował się absolutną władzą wodza, otoczonego bałwochwalczą czcią i wzbudzającego paraliżujący strach wśród poddanych. Wielkość przywódcy opiewały niezliczone ne utwory, jego postać uwieczniały wszechobecne pomniki i obrazy, imieniem Stalina nazywano miasta, jemu poświęcano szkolne akademie, pochody i imprezy (zjawisko to określono później jako kult jednostki). Uwielbieniu towarzyszyć miał lęk. W ramach kolejnych czystek, od 1929 r. na polecenie Stalina wymordowano większość władz partyjnych oraz wyższych oficerów Armii Czerwonej. Dawnych rewolucjonistów zastąpili funkcjonariusze, wykonujący wszelkie rozkazy wodza, łącznie z posyłaniem na śmierć własnych rodzin.

R^\^

'-^>;V

o

Masowe ofiary pochłonął prowadzony od 1929 r. proces kolektywizacji* wsi. Po przejściowej liberalizacji gospodarczej, zapoczątkowanej w 1921 r. w ramach NEP (Nowej Polityki Ekonomicznej), pod rządami Stalina zlikwidowano prywatne gospodarstwa i przedsiębiorstwa. Ziemia została włączona do kołchozów (spółdzielni produkcyjnych) lub sowcho-zów (gospodarstw państwowych). Miliony mieszkańców wsi przeszło do pracy w wielkich zakładach przemysłowych, budowanych często przez więźniów. Decyzją Stalina przestała istnieć warstwa zamożniejszych chłopów (nazywanych przez propagandę kułakami) - masowo rozstrzeliwanych, zsyłanych do obozów lub głodzonych na śmierć. Aż 10 min ofiar pochłonął w latach 1932-1933 wielki głód na Ukrainie (otoczonej kordonem wojska, aby uniemożliwić po

moc z zewnątrz lub ucieczkę z terenów dotkniętych klęską). Krwawe żniwo zebrała również polityka narodowościowa Stalina - z jego rozkazu prześladowano lub przesiedlano

Fabryka w Magnitogorsku na Uralu - ośrodek przemysłu metalurgicznego, zbudowany w latach 1929-1931. Od 1929 r. władze radzieckie realizowały kolejne plany 5-letnie. Pod nadzorem partii, nie licząc się z warunkami naturalnymi, potrzebami rynku ani zdrowiem robotników, budowano gigantyczne kombinaty, elektrownie, tamy i kanały, a także linie kolejowe i sieci elektryczne. Największy nacisk kładziono na przemysł ciężki, pracujący zwłaszcza na potrzeby przemysłu zbrojeniowego. W efekcie programu industrializacji do 1938 r. produkcja w ZSRR wzrosła 5-krotnie, a radziecka gospodarka stała się w znacznym stopniu samowystarczalna.