Image 120

Cena P_e umożliwiająca maksymalizację zysku przedsiębiorstwa monopolki stycznego okazuje się jednak zbyt wysoka dla znacznej części mieszkańców i miasta, którzy posiadając zbyt niskie dochody musieliby ograniczyć lub zrezyg. 1 nować z przejazdów środkami komunikacji miejskiej. W rezultacie sprawne fun- 1 kcjonowanie społeczności miejskiej związane z przemieszczaniem się do miejsc 1 pracy, do szkół, szpitali, placówek handlowych, itp. uległoby zakłóceniu. W tej sytuacji Rada Miejska i Urząd Miasta ustalają cenę maksymalną za usługo przedsiębiorstwa komunikacji miejskiej na poziomie P_max, przy czym P^ < p. 1

Wykres 119B przedstawia nową sytuację monopolu, zaistniałą po ustanowieniu ceny maksymalnej. Monopol poszukuje równowagi, czyli wielkości świadczo- I nych usług, dla której PM_p = KM.

Ponieważ każda jednostka usługi (każdy przejazd tramwajowy)musi być sprzedawany po tej samej cenie P^, mamy tutaj do czynienia z sytuacją po-dobną do kształtowania się ceny i przychodu marginalnego na rynku doskonale konkurencyjnym. Dla ilości świadczonych usług od 0 do Q’_e krzywa PM przybiera postać linii poziomej, biegnącej od P^ do punktu A. Po przekroczeniu Q’_s monopol napotyka ponownie na poprzednią krzywą popytu i odpowiadający jej odcinek poprzedniej krzywej PM_p.

W przypadku kontroli cen przez instytucje rządowe krzywa PM_p jest nieciągła dla wielkości Q’_B. Jeżeli krzywa KM przecina linię przerywaną między A i B tak, aby PM_p zrównał się z KM, wówczas rozmiary sprzedaży monopolu po cenie P_max będą wynosić Q’_e.

Kontrola cen na rynku monopolistycznym prowadzi do większych rozmiarów sprzedaży, osiąganych w punkcie równowagi popytu i podaży (Q’_e > Q_e). Nie oznacza to jednak, że monopol osiąga dodatni zysk ekonomiczny. Jeżeli krzywa przeciętnego kosztu całkowitego monopolu znajduje się powyżej ustalonej ceny P_max, wtedy w długim okresie czasu monopol zbankrutuje. W tym wypadku monopol powinien zaprzestać swojej działalności. O ile produkcja monopolu (np. usługi przewozu ludności) jest uważana za niezbędną dla danej społecznościj wtedy jedynym rozwiązaniem jest subwencjonowanie działalności monopolu. Stwarza to dodatkowe problemy polityczne i społeczne, związane z koniecznością przeznaczania części środków budżetowych na subwencje. W praktyce funkcjonowania monopoli usług publicznych cenę wyznacza się często w oparciu o koszt przeciętny.

PORÓWNANIE MONOPOLU Z KONKURENCJĄ DOSKONAŁĄ

Równowaga przedsiębiorstwa, wyznaczająca wielkość produkcji oraz cenę sprzedaży maksymalizującą zysk, jest odmienna w zależności od rodzaju konkurencji rynkowej. Najbardziej widoczne różnice w optymalnym położeniu przedsiębiorstwa wynikają z porównania dwóch skrajnych przypadków konkurencji, tzn. konkurencji doskonałej i monopolu pełnego.

Porównania równowagi przedsiębiorstwa na obydwu rynkach dokonamy w tern sposób, że to samo przedsiębiorstwo traktować będziemy jako podmiot działający na rynku doskonałej konkurencji, a następnie jako podmiot posia-

Wykres 120. Równowaga przedsiębiorstwa: konkurencja doskonała-monopol

znajduje się przedsiębiorstwo.

D

0

Qm Qk

Q

Przedsiębiorstwo konkurencyjne osiąga równowagę w punkcie zrównania się kosztu marginalnego z przychodem marginalnym. Ponieważ krzywa popytu na produkty przedsiębiorstwa jest doskonale elastyczna, przychód marginalny jest równoznaczny z ceną (z linią popytu).

W punkcie równowagi (punkt D na wykresie 120) przedsiębiorstwo wytwarza wielkość produkcji Q_K i sprzedaje ją po cenie P_K. Zysk jednostkowy przedsiębiorstwa wynosi DE (różnica między P_K i KCP w punkcie równowagi), natomiast zysk całkowity równa się P_KDEF.

Monopol jest w równowadze w punkcie zrównania się KM i PM_p, przy czym przychód marginalny jest malejący. W punkcie równowagi monopol sprzedaje wielkość produkcji Q_m po cenie monopolowej P_m. Zysk jednostkowy monopolu wynosi AB(P_m - KCP), natomiast zysk całkowity równa się zakreskowanemu obszarowi P_mABC.

Zasadnicze różnice między przedsiębiorstwem działającym w warunkach doskonałej konkurencji i monopolem są następujące:

-    przedsiębiorstwo konkurencyjne wytwarza w stanie równowagi więcej produkcji, niż monopol (Q_K > QJ,

-    cena sprzedaży monopolu jest większa od ceny sprzedaży produktów przedsiębiorstwa doskonale konkurencyjnego (P_m > P_k),

-    zysk monopolowy jest większy od zysku przedsiębiorstwa doskonałej konku-rencji (P_mABC > P_kDEF).

Podobne różnice odnoszą się do stanów długookresowej równowagi przedsiębiorstwa doskonałej konkurencji i monopolu. Wielkość przedsiębiorstwa doskonałej konkurencji jest w punkcie równowagi długookresowej „idealna”, natomiast monopol wytwarza mniej i posiada nadwyżkę zdojności produkcyjnych ^w porównaniu do stanu idealnego. Ponieważ monopol nie wykorzystuje w pełni zdolności produkcyjnych, możliwych do osiągnięcia w długim okresie czasu, stąd zaspokojenie dobrobytu społecznego jest mniejsze w warunkach rynku monopolistycznego, aniżeli w sytuacji rynku doskonale konkurencyjnego.