Image 145

w tym wypadku maksymalizacja zysku osiąganego z zakupionych i zastosowanych czynników produkcji. Zgodnie z tym kryterium producent wyznacza zapotrzebowanie na czynniki - wyznacza popyt na czynniki produkcji.

Powstające na rynku czynników produkcji relacje między popytem, podażą i ceną zależą od tego, czy podmioty gospodarcze działają w warunkach doskonałej, czy też niedoskonałej konkurencji.

Producenci konkurują między sobą o jak najkorzystniejszy zakup czynników produkcji. Oferujący czynniki konkurują między sobą o jak najkorzystniejszą ich sprzedaż. Równocześnie kupujący konkurują ze sprzedającymi. Stopień doskonałości rynku ma istotne znaczenie dla charakteru konkurencji, bowiem określa parametry, na które kupujący i sprzedający czynniki mają większy lub mniejszy wpływ.

Rynek czynników produkcji różni się jednak od rynku dóbr. Różnice związane są ze specyfiką czynników produkcji. W rezultacie kształtowanie się niektórych wielkości rynkowych (np. krzywych podaży czynników produkcji) jest odmienne na rynku czynników i na rynku dóbr. Porównując obydwa rynki między sobą należy pamiętać o występujących między nimi różnicach.

Analizę rynku czynników produkcji przeprowadzimy w następującej kolejności - najpierw rozpatrywać będziemy elementy wpływające na kształtowanie się popytu na czynniki produkcji w warunkach konkurencji doskonałej i konkurencji niedoskonałej a następnie przedstawimy zjawiska decydujące o podaży czynników produkcj.

POPYT NA CZYNNIKI PRODUKCJI

Popyt na czynniki produkcji jest wynikiem decyzji producentów, którzy w zależności od potrzeb produkcyjnych kupują odpowiednie ilości czynnika pracy, kapitału, ziemi, itp. Producent określając wielkość zakupu czynników musi uwzględnić przynajmniej dwa elementy. Pierwszym z nich jest kształtowanie się kosztów produkcji związanych z wykorzystywaniem czynników w ramach danej technologii produkcji. Producent musi stwierdzić ile kosztuje go zakup czynników oraz jaka jest ich produkcyjność (wielkość produkcji osiąganej z nakładu jednostki czynnika). Drugim elementem są przychody ze sprzedaży wytworzonych produktów, których kształtowanie się zależy od wielkości produkcji oraz od cen rynkowych. Istotne znaczenie posiada więc charakter rynku czynników produkcji i rynku produktów. Jeśli na obydwu rynkach panuje konkurencja doskonała, wówczas producent jest podmiotem akceptującym ceny (ceny czynników i ceny produktów są wielkością daną). W przypadku konkurencji niedoskonałej producent musi wziąć pod uwagę fakt, że krzywa popytu na jego produkty ma nachylenie negatywne (większa sprzedaż może być realizowana po niższej cenie).

Celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku. Warunkiem realizacji zysku maksymalnego jest zrównanie się kosztu marginalnego z przychodem marginalnym. Przedsiębiorstwo kupuje czynniki produkcji biorąc pod uwagę możliwości spełnienia warunku maksymalizacji zysku. Postępując w ten sposób przedsiębiorstwo wyznacza optymalne wielkości zakupu czynników produkcji, czyli wyznacza popyt na czynniki produkcji.

POPYT NA PRACĘ W KRÓTKIM OKRESIE CZASU

Analizę kształtowania się popytu na czynniki produkcji rozpoczniemy od przypadku jednego, zmiennego czynnika produkcji. Pod uwagę weźmiemy czynnik pracy, przyjmując że pozostałe czynniki są stałe. W ten sposób nawiązujemy do jednoczynnikowej funkcji produkcji i charakterystycznego przebiegu krzywych produktu przeciętnego i marginalnego.

Przypomnijmy, że marginalny produkt pracy jest relacją przyrostu produkcji całkowitej do przyrostu ilości zatrudnionych pracowników: PM_L = APC/AL. Przeciętny produkt pracy jest relacją produkcji całkowitej do ilości zatrudnionych pracowników: PP_L = PC/L.CZatrudnienie dodatkowego pracownika powoduje nie tylko przyrost produkcji, lecz wywiera także wpływ na przeciętną wielkość produkcji wszystkich zatrudnionych pracowników^ PM_L = PP_L + APP_U • L. Tak więc PM_L jest większy od PP_L zawsze, kiedy produkt przeciętny rośnie, natomiast PM_L jest mniejszy od PP_L zawsze, kiedy ten ostatni spada.

Przyrost produkcji uzyskany dzięki zatrudnieniu dodatkowego pracownika (PM_l) jest sprzedawany po danej cenie rynkowej (p)i Mnożąc produkt marginalny pracy przez cene sprzedaży produktu otrzymujemy wartość produktu marginalnego (WPM_l).) Mnożąc produkt przeciętny pracy przez cenę sprzedaży produktu otrzymujemy wartość produktu przeciętnego (WPP_L).

WPM_l = p • PM_l WPP_L = p • PP_L

Wartość produktu marginalnego WPM_L oznacza dla przedsiębiorstwa przyrost przychodu związany z przyrostem zatrudnienia) czyli przychód marginalny otrzymywany z czynnika pracy. Wartość produktu przeciętnego (WPP_L) stanowi przychód przypadający na jednego zatrudnionego.

Przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk powinno zwiększać zatrudnienie czynnika zmiennego (czynnika pracy) aż do momentu zrównania się wartości produktu marginalnego czynnika z kosztem marginalnym czynnika.) Jeśli przedsiębiorstwo kupuje czynnik pracy na rynku doskonale konkurencyjnym, wówczas koszt marginalny równy jest rynkowej cenie zakupu jednostki pracy, czyli płacy: KM_L = w.

Optymalna wielkość zatrudnienia, która maksymalizuje zysk przedsiębiorstwa, osiągana jest wówczas, kiedy:

WPM_L = p-PM_L = w

Zależności między produktami czynnika pracy, wartością tych czynników oraz optymalną wielkością zatrudnienia możemy przedstawić przy pomocy wykresu (wykres 134).

291