TPD 25

-53 •

tywem Jest chęć maksymalnego zysku, przynajmniej w acnoic mierzalnym) i poznawczet gracze na ogól nio znają wszystkich możliwych poczynań (etrotegii) ani swoich, ani partnerów. Działają więc w Bytuucji całkowitej, a nie częściowej niepewności. Założenie o racjonalności działaś partnera (który wśród wazyatkich noZliwych działaś wybierze optymalne, tJ. maksymalizujące Jogo uiytocznośó) Je8t zatem idcallzooją, która w praktyce mość prr.ynoaió bardzo intereaująco koneokwoncje, raz korzyotne, raz mniej korzyetne. Korzystne wtedy, kiedy ideallzacjn partnera służy Jako bodziec do optymalizacji własnych działaśt Jeżeli drużyna piłkarska przygotowuje się do gry ze słabym partnerem tnk, jakby był to niezwykle groźny rywal, na pewno wygra. Ową ldoalizację można też wy korzy ntaó zupełnie odwrotnie, co spożytkowali Jut wielokrotnie autorzy książek detektywlotycznych i szpiegowskich. Jeżeli nasz partner idealizuje nasze poczynania w grze, najprputazym npoeobem "•wyprowadzenia go w pole" jcat zaotooowanlo atrotegii naiwnej, niezgodnej z kryterium dążenia do maksymalnej użytoczności.

Tak więc choć teoria gier nie zawnze może służyó Jako podstawa do wskazówek dotyczących realnego postępowania w sytuacjach konfliktowych, zwraca naszą uwagę na pewne zjawiska, które w takich sytuacjach zachodzą. Oprócz wspomnianej wyżoj ldcolizacji należy powiedzieć parę ołów o rywalizacji 1 kooperacji, podstawowych zjawiskach objaśniająoych zachowania w sytuacji, konfliktu.

Zjawisko to możno najprościej opisać w ten sposób, żo Jedni ludzio w sytuacjach konfliktowych wybierają strategie mak-aymalizujące ich zysk koaztem zysku partnera, a więc rywalizują z innymi, podczas gdy drudzy (albo nawet cl sami w innych sytuacjach) wybleroją działania zapewniające zarówno zyek własny, jak i zysk pozostałych członków grupy, a więc kooperują. Od czego to zależy? Wymieńmy kilka czynników, których istotność ujawniły badania empiryczno.

Nastawienia egocentryczne lub ullocontryczne (prospołeczno). W toku uczenia olę i nabywania doświadczeń, koztołtowóńla struktur póznaw-czych (obraz siebie i innych, obraz świata) jednostko wytwarza pewlon typ naotnwioś, któro najogólniej biorąc można podzielić włośnio na nastawienia egooentryozne (to oooby rywn-lizują) i allocentryczne (te kooperują).

Rodzaj tabeli wypłat. Jeżeli oytua-cjo gry skonstruowana jest w ten oponób, żo działanie przynoszące największy zysk indywidualny zapewnia zarazem oniągnię-cie maksymalnych zysków wszystkim pozostałym członkom grupy, gracze wapółpracują ze sobą. Joot to więc w zasadzie eytuacja bezkonfliktowa (Jak w Grzo 2, gdzie strategia rywellzująbó 1' kooperująca oą ze sobą zgodne). Wniosek ten, pozornio banalny, Jest jednak podwójnie ważnyt jako wskazówka dla tych, którzy mogą mioć wpływ na konstrukcję aytuacji konfliktowoj (np. w ramach oddziaływań zarządzających), i jako potoncjnlno sytuacjo kształcąca, która może uczyć tego, że kooperacja może być korzystna dla jednostki.

Komunikacja. W oytuaoji umożliwiającej awo-bodne porozumiewanie się wzrasta skłonność do działania na rzecz wspólnego dobra. Warto zwrócić uwagę, że dwa ostatnie czynniki (rodzaj tabeli wypłat i komunikacja) mogą wpłynąć na kształtowanie się pierwszego!

N as t_a wie nie no'..oioble, na grupę i na zadanlo. W sytuacji zadaniowej, w której konflikt interesów może być w pewien sposób "zamaskowany" -przez rozwiązywano zadanie (nie podojmujo się zasadniczo decyzji, której celem Jest indywidualny zysk czy strata, lecz możliwie najlopozo rozwiązanie postawionego zadania), nio jeet tak łatwo rozróżnić kooperację lub rywolizocję. I tak oaoba nastawiona na sleblo może podjąć docyzję rywallzacyjną lub kooperacyjną (jeśli np. nastawienie na siebie wyroża się w chęci zdobycia aplauzu grupy zo wkład w rozwiązanie zadanie). Osoba nastawiono na grupę (na joj podtrzymywanie, na utrzymanie jej spójności) podojmio raczoj decyzję o kooperacji, bez względu na jej przydatność dla zadania. Najtrudniej będzie postawić diagnozę osobie "nnotawionoj na zadanie" -podojmio ona decyzję o rywalizacji lub kooperacji w zależności od togo, co uzna za (ttąpozo* dla zadania. Niektórzy twierdzą Jednak, że osób "bezinteresownych" w ogóle nie ma, a "nastawienie na zadanlo", podobnie zresztą jak "naotawlenle no grupę", Jest zamaskowanym nastawieniom na siobio. Inni wska-