Image 171

mniejszy od kosztu efektu zewnętrznego. Przychód ten zawsze pokrywa, przynajmniej częściowo, szkody wyrządzone działaniem negatywnego efektu zewnętrznego. Dla wielkości produkcji Q_e podatek nakładany na jednostkę produkcji równa się zewnętrznemu kosztowi marginalnemu. Dla innych poziomów produkcji podatek będzie niedoszacowywał lub przeszacowywał szkodę wywołaną efektem zewnętrznym.

ZAGADNIENIA

Jakie są koszty społeczne palenia papierosów?

Produkcji papierosów towarzyszą znaczne, negatywne efekty zewnętrzne.

0    skali tego zjawiska mogą świadczyć chociażby następujące fakty. W 1999 r. siedmiu największych europejskich producentów wyprodukowało łącznie około 570 miliardów papierosów, osiągając z ich sprzedaży przychody w granicach 15 mld Euro (około 60 mld zł). Ostatecznym i najbardziej drastycznym rezultatem palenia papierosów jest przedwczesna śmierć ogromnej ilości osób. We Francji np. z racji palenia papierosów umiera przedwcześnie każdego roku około 60 000 osób.

Na koszty społeczne produkcji i palenia papierosów składają się następujące elementy: koszty leczenia ambulatoryjnego i szpitalnego, straty dochodów osób hospitalizowanych oraz osób zmarłych przedwcześnie, straty produkcji powstające w miejscach pracy tych osób, utraty świadczeń społecznych, koszty pożarów lasów i nieruchomości wywołanych niedopałkami papierosów, wydatki budżetowe na profilaktykę antynikotynową.

Szacuje się, że koszty społeczne palenia papierosów we Francji osiągają rocznie sumę 90 mld FF (około 15 mld USD). Podobne szacunki dla Wielkiej Brytanii wskazują na kwotę około 17 mld USD. W krajach Unii Europejskiej społeczny koszt palenia papierosów stanowi kwotę zbliżoną do wartości 1% Produktu Krajowego Brutto.

Efekt cieplarniany.

Ogromny wzrost produkcji przemysłowej, jaki nastąpił w wielu krajach po II wojnie światowej wywołał, obok wielu korzystnych zjawisk gospodarczych

1    społecznych, szereg efektów negatywnych. Jednym z nich jest gromadzenie się i ulatnianie do atmosfery gazów przemysłowych, takich jak dwutlenek węgla (C0₂), metan (CH₄), nadtlenek azotu (N₂0), freony (CFCI).

Gazy te przepuszczając promieniowanie krótkofalowe i zatrzymując promienie podczerwone przyczyniają się do wzrostu temperatury za Ziemi. Szacuje się, że w tym stuleciu temperatura na świecie wzrosła przeciętnie o 0,5°C, zwłaszcza po 1965 r. Wielu uczonych twierdzi, że do 2020 roku średnia temperatura powierzchni Ziemi wzrośnie o 1,8°C w stosunku do okresu przedindustrialnego. Największe zmiany temperatur obejmą obszary Ameryki Północnej, Azji Północnej, Europy oraz Chin.

Jakie są i będą najważniejsze skutki efektu cieplarnianego i jakie koszty społeczne będą z tym związane?

Głównym efektem wzrostu temperatury będzie podniesienie się poziomu mórz i oceanów (topnienie lodów np. na Antarktyce), średnio o około 50 cm do 2070 roku. Oznacza to zalanie 500 min ha lądu w skali światowej. Stanowi to wprawdzie zaledwie 3% ogólnej powierzchni lądów, lecz z drugiej strony aż 30% najbardziej produktywnych obszarów rolnych. W strefie tej żyje 1 mld ludzi, często w wielkich aglomeracjach miejskich.

Podniesienie się poziomu mórz wywoła kolejne skutki, takie jak zmiany warunków wegetacji roślin, wzrost liczby i gwałtowności naturalnych katastrof (tajfuny, powodzie, pożary itp.), zmiany stref produkcji żywności, a także przemieszczanie się ludności z obszarów nadmorskich oraz wysp w głąb lądów.

Wszystkie te efekty zewnętrzne procesów uprzemysłowienia rodzą określone, niekiedy trudne jeszcze do oszacowania, koszty społeczne w skali poszczególnych krajów, a także w skali ogólnoświatowej.

W latach 90-tych podjęto próbę szacunku kosztów szkód wywołanych ociepleniem globalnym, opierając się głównie na przykładzie Stanów Zjednoczonych Ameryki i ekstrapolując uzyskane wyniki na cały świat.

Obliczono, że koszty związane z koniecznością zabiegów hydrotechnicznych ochrony wybrzeża wyniosą około 6 mld USD. Wzrost temperatury zmniejszy zapotrzebowanie na energię cieplną o 1,1 mld USD, lecz wydatki na instalacje klimatyzacyjne wzrosną do 1,7 mld USD.

Uwzględniając wiele innych negatywnych zmian klimatu ocenia się, że wartość wszystkich strat może sięgnąć poziomu 2% PNB.

Przenosząc obliczenia dla USA na skalę światową oszacowano, że utrata obszarów nabrzeżnych będzie kosztować 2,5 bln USD, a koszty budowy hydrotechnicznej ochrony wybrzeża wyniosą 2,5 - 5 bln USD. W sumie wszystkie koszty w skali światowej wywołane ociepleniem szacuje się na 6-9 bln USD w ciągu 50 lat, co stanowi około 1% światowego produktu brutto.

Powyższe koszty społeczne efektu cieplarnianego są stosunkowo ostrożne i nie zawierają wielu trudnych dziś do oszacowania elementów (np. zmian w rolnictwie i przemyśle krajów rozwijających się, zmian technologii produkcji i wzorców konsumpcji, które pojawią się w połowie przyszłego wieku).

Wszystkie dane przygotowano za: James T. Winpenny, Wartość Środowiska. Metody wyceny ekonomicznej, PWE, Warszawa 1995.

Ustawa o czystym powietrzu.

W 1990 r. w Stanach Zjednoczonych przyjęto Ustawę o Czystym Powietrzu (The Clean Air Act), która stworzyła rynek na zanieczyszczenia S0₂ emitowane przez elektrownie.

Po określeniu standardów emisji, agencja rządowa wydała pozwolenia. Każde pozwolenie umożliwiało przedsiębiorstwu na emitowanie 1 tony S0₂ rocznie. Przekroczenie limitu zawartego w pozwoleniu sankcjonowane było wysoką karą pieniężną. Jeżeli w ciągu roku przedsiębiorstwo nie wykorzystało otrzymanych

343