Image 88

-    koszty całkowite (KC = KSC + KZC),

-    koszty przeciętne (stałe, zmienne, całkowite),

-    koszty marginalne.

Analizę kształtowania się poszczególnych rodzajów kosztów oprzemy na przykładzie liczbowym, dla którego odpowiednie dane zawiera tabela 23.

Tabela 23. Koszty produkcji

Wielkość produkcji Q	Koszt stały całkowity KSC	Koszt zmienny całkowity KZC	Koszt całkowity KC	Koszt stały przeciętny KSP	Koszt zmienny przeciętny KZP	Koszt całkowity przeciętny KCP	Koszt margi nalny KM
0	10	0	10	-	-	-	-
1	10	11	21	10	11	21	11
2	10	18	28	5	9	14	7
3	10	22	32	3,3	7,3	10,6	4
4	10	24	34	2,5	6	8,5	2
5	10	25	35	2,0	5	7	1
6	10	26	36	1,6	4,3	5,9	1
7	10	28	38	1,4	4	5,4	2
8	10	32	42	1,2	4	5,2	4
9	10	39	49	1,1	4,3	5,4	7
10	10	50	60	1,0	5	6	11

KOSZTY STALE

Koszty stałe całkowite (KSC) ponoszone są przez przedsiębiorstwo niezależnie od wielkości produkcji. Koszty te występują nawet wówczas, kiedy produkcja wynosi zero (koszty ochrony majątku, konserwacji urządzeń, spłata kredytów, koszty dzierżawy lokali i gruntów, itp.). Tak więc jeżeli wszystkie koszty stałe wynoszą 10 jednostek pieniężnych (tabela 23), wówczas koszt stały całkowity pozostaje niezmienny, niezależnie od rozmiarów produkcji.

KSC'

Wykres 80. Koszt stały całkowity

10

0123456789 10 Q

Koszt stały przeciętny (KSP), nazywany również kosztem stałym jednostkowym, powstaje z podzielenia kosztu stałego całkowitego przez wielkość produkcji:

KSP =

KSC

Q

Koszt stały przeciętny zmniejsza się nieustannie wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji. Oznacza to, że na każdy produkt przypada coraz mniejsza cząstka całkowitych kosztów stałych.

Wykres 81. Koszt stały przeciętny

Wprawdzie KSP spada w miarę wzrostu produkcji, to jednak nie osiąga wielkości równej zero. Nawet przy bardzo dużej produkcji na każdy wytworzony produkt przypada jakaś część (choćby bardzo mała) kosztów stałych. Równocześnie wielkość produkcji nie może wzrastać w nieskończoność. Rozmiary produkcji są ograniczone przez maksymalne wykorzystanie zdolności produkcyjnych, na które pozwala dana technologia produkcji. Przekroczenie tego progu wymaga rozszerzenia zastosowania danej technologii (np. wybudowania nowej hali i uruchomienia drugiej, takiej samej linii produkcji) lub wprowadzenia do produkcji nowej technologii. W konsekwencji pojawiają się „nowe” koszty stałe, itd.

KOSZTY zmienne

Koszty zmienne związane są z wykorzystaniem w procesie produkcji czynników zmiennych, których ilości wzrastają lub zmniejszają się w zależności od zmian rozmiarów produkcji. Koszt zmienny całkowity (KZC) rośnie w miarę zwiększania rozmiarów produkcji, przy czym tempo wzrostu kosztów jest nierównomierne. Początkowo koszt zmienny całkowity rośnie wolniej (przyrosty kosztu są malejące), następnie zaś, po przekroczeniu pewnego poziomu produkcji, zaczyna .wzrastać szybciej (przyrosty kosztu są rosnące).

177