IMAGE0065

Charles i Ja wyszliśmy na siną, omiataną wiatrem płaszczyznę. Przekroczyliśmy obaloną barierę.

- Dis donc, Primo, on est dehorsl¹

Istotnie: pierwszy raz od dnia, kiedy mnie uwięziono, czułem się wolny, bez uzbrojonych strażników, bez zasieków z drutu między mną a mym domem.

0    jakieś czterysta metrów od obozu leżał skarb: ziemniaki. Dwa długie rowy pełne ziemniaków; pokryte ziemią i słomą dla ochrony przed mrozem. Nikt już nie umrze z głodu.

Wydobycie ich nie było lekką pracą. Obmarznięta powierzchnia terenu była twarda jak marmur. Kilof ostro pracował, by przebić skorupę i odsłonić depozyt, ale większość poszukiwaczy wolała wejść do otworów opuszczonych przez innych i zagłębiwszy się w nich, rzucać ziemniaki towarzyszom, stojącym na zewnątrz.

Jednego starego Węgra zaskoczyła tam śmierć. Zesztywniał podczas akcji: głowa i ramiona przysypane ziemią, brzuch w śniegu, a ręce ruchem zgłodniałego wyciągnięte ku ziemniakom. Jego następca odrzucił na bok trupa i podjął pracę w poszerzonym otworze.

Z tą chwilą nasz wikt polepszył się. Do ziemniaków gotowanych i zupy ziemniaczanej dodaliśmy naszym chorym naleśniki według przepisu Arthura: skrobie się surowe ziemniaki, łączy z gotowanymi i roztartymi, mieszankę tę smaży się na rozpalonej blasze. Miały one smak sadzy.

Nie mógł się jednak ucieszyć nimi Sertelet, którego stan pogarszał się. Nie tylko że mówił coraz bardziej przez nos. lecz tego dnia nie potrafił przełknąć należycie żadnego pożywienia: coś mu się popsuło w gardle i każdy kęs groził zaduszeniem.

Poszedłem po lekarza węgierskiego, któiy jako chory pozostał w baraku naprzeciwko. Gdy usłyszał o dyfterycie, cofnął się parę kroków i kazał mi wyjść.

W celach czysto propagandowych, zaaplikowałem wszystkim wstrzykiwanie oleju kamforowego do nosa. Zapewniłem Serteleta, że sprawi mu to ulgę; próbowałem sam siebie o tym przekonać.

24 stycznia. Wolność. Konkretne jej wyobrażenie dawał nam wyłom w drucie kolczastym. Gdy się zastanowić nad tym dogłębnie, znaczyło to: koniec z Niemcami, selekcjami, praca, kopniakami, apelami, a później może - powrót.

Lecz przekonywanie siebie o tym wymagało wysiłku, a nikt nie miał czasu, by się nań zdobyć. Dokoła było tylko zniszczenie i śmierć. /

Góra trupów naprzeciw naszego okna przesypywała się już poza rów. Pomimo ziemniaków wszyscy byli w najwyższym stopniu wyczerpani: żaden chory w obozie nie wracał do zdrowia, wielu natomiast dostawało zapalenia płuc i biegunki; ci, którzy nie byli w stanie poruszyć się albo nie mieli do lego dość energii, leżeli na swych pryczach odrętwiali, skostniali z zimna i nikt nawet nie zauważył, gdy umierali.

Inni byli przerażająco zmęczeni: po miesiącach i latach spędzonych w lagrze ziemniaki nie mogły dodać sił człowiekowi. Kiedy ukończywszy gotowanie, Charles i Ja zawlekliśmy dwadzieścia pięć litrów codziennej zupy z umywalni na salę, musieliśmy, zasapani, rzucić się na prycze, podczas gdy Arthur, sumienny i pracowity, dokonywał rozdziału. zostawiając skrupulatnie trzy racje jako rabiot pour les traoailleurs² i trochę resztek pour les Italiens cl'a cole³.

W drugim, również przyległym do naszego pokoju zakaźnych, zamieszkanym w większości przez gruźlików, sytuacja była całkiem inna. Wszyscy, którzy czuli się na

185

1

   Spójrz. Primo. Jesteśmy poza obozem!

2

   Podwójna porcja dla pracujących.

3

   Dla Włochów z pokoju obok.