img054 2

Przeciwciała (immunoglobuliny) są białkami złożonymi z grupy głikoprotem zaliczanymi do grupy y-globulin krwi. Mają one zdolność swoistego wiązania antygenu. Jest to możliwe dzięki temu, że na powierzchni antygenu znajdują się odpowiednie struktur} (determinanty), które łączą się z uzupełniającymi Opasującymi") miejscami wiązania swoistego przeciwciała. Powstały kompleks przeciwciało-antygen nie jest już aktywny; w tej formie nie szkodzi ustrojowi i stopniowo jest eliminowany z płynów ciała przez komórki żerne. Oprócz tego przeciwciała mogą tak zmienić strukturę antygenu, że ten szybko jest fagocytowany, uruchomić system enzymów niszczących antygen, neutralizować toksyny bakteryjne. Warunkiem rozpoczęcia syntezy przeciwciał jest rozpoznanie antygenu przez limfocyty B i pobudzenie ich przez limfocyty T.

Odporność nabywana sztucznie polega na podawaniu surowicy z gotowymi przeciwciałami, np. surowicy przeciwtężcowej lub przeciwbłoniczej. Wprowadzone do organizmu gotowe przeciwciała szybko neutralizują toksyny. Jest to jednak krótkotrwała, swoista sztuczna odporność bierna. W przypadku szczepień ochronnych uzyskuje się sztuczną, swoistą, długotrwałą odporność czynną. W jej wytwarzaniu wykorzystuje się zjawisko pamięci immunologicznej. Podanie antygenów danego drobnoustroju w nieszkodliwej formie (osłabione lub zabite zarazki, względnie ich antygeny) powoduje bezobjawowy przebieg choroby i daje te same efekty, jakie zachodzą w odpowiedzi immunologicznej pierwotnej. Wytworzone komórki pamięci i przeciwciała w przyszłości poradzą sobie ze zjadliwą formą zarazka. Specyfika reakcji immunologicznych sprawia, że szczepionka chroni tylko przed tym samym drobnoustrojem, który ją wywołał, jeżeli ustrój zostanie zaatakowany przez zmienioną formę drobnoustroju, poprzednio wytworzone przeciwciała są zazwyczaj nieskuteczne, a komórki pamięci go nie rozpoznają. Dlatego nie ma szczepionek przeciwko zarazkom szybko się zmieniającym, np. wirusowi grypy, kataru czy wirusowi HIV.

AIDS