img105

z rozmachem skoczył na materace, przewrócił się, robił to kilkanaście razy. Potem „odegrał” tę scenę w zabawie z lalkami. Ustawiał budowle, obok układał lalki, a następnie burzył wszystko i przewracał lalki.

Wielokrotne powtarzanie tej samej sytuacji wywołującej napięcie i lęk, przeżywanie jej w bezpiecznej obecności terapeuty zmniejszyło napięcie chłopca. Podczas następnych spotkań nie wracał już do tego tematu, matka powiedziała, że Marek jest spokojniejszy.

E. Węgrzynowicz wyodrębnia dwa etapy terapii rysunkowej ¹. W pierwszym etapie — projekcji chodzi o ujawnienie postawy emocjonalnej dziecka: jego pragnień, lęków, reakcji na sytuacje trudne. W etapie drugim — kanalizacji, proponuje się dziecku takie wzory zachowań, które zapewniają mu lepsze przystosowanie się do otoczenia. Terapeuta omawiając z dzieckiem możliwości innego zachowania uzasadnia je i poprzez rysunek utrwala. Możliwości sugerowania nowych sposobów zachowań poprzez rysunek oparte są na właściwościach procesów myślowych dziecka. Rozumowanie przez analogię właściwe dla dzieci w tym wieku pozwala na przeniesienie doświadczeń zabawowych na sytuacje życiowe. Autorka pisze ,,zrozumienie sytuacji zabawowej niemal zupełnie wystarcza do zrozumienia przez dziecko jego własnej sytuacji życiowej. Wystarczy omówić sytuację zabawową, a dziecko zrozumie ją doskonale i potrafi ją przenieść na teren własnego konkretnego życia” ²

A zatem wartość terapii zabawowej polega nie tylko na tym, że możemy poznać i zrozumieć dziecko, ale także na możliwości modyfikowania jego zachowania poprzez podsuwanie mu nowych wzorów

Omawiając znaczenie rysunków dziecięcych chciałabym zwrócić uwagę na możliwość wykorzystania ich diagnostycznej i terapeutycznej wartości przez nauczycieli przedszkolnych. Jak wiadomo, rysunek jest częstą formą pracy dziecka w przedszkolu, każdego niemal dnia w programie zajęć przeznacza się czas na malowanie lub rysowanie. Z reguły za mało jednak uwagi poświęca się na analizę rysunków dziecięcych zaprzepaszczając okazję poznania przeżyć dziecka. Warto przy tym zaznaczyć, że warunkiem szczerego wypowiedzenia się dziecka w rysunku jest jego poczucie bezpieczeństwa w kontakcie z osobą, która proponuje mu taką formę zabawy A zatem nauczyciel stawiający sobie za cel poznanie dziecka poprzez jego wytwory nie może występować w roli sędziego oceniającego jakość rysunku — powinien umieć obserwować i słuchać, starając się zrozumieć, co dziecko chciało wyrazić. Poznanie przeżyć dziecka ujawnianych poprzez rysunek może i powinno stać się asumptem do dalszych działań: na przykład zrozumienie przez nauczycielkę, jakie sytuacje na terenie przedszkola są dla dziecka źródłem negatywnych emocji pozwoli na zmianę tych sytuacji. Jeśli /rodłem niepokoju dziecka są określone zjawiska w środowisku rodzinnym, powinno to stać się przedmiotem wspólnej rozmowy rodziców i nau-• zycieli, mającej na celu stworzenie lepszych walonków rozwojowych.

W każdym przypadku możliwość udzielenia dziecku pomocy jest ściśle związana z poznaniem jego

ton

M *«•    „

1

   E. Węgrzynowicz: Psychoterapia indywidualna przy pomocy rysunku w zastosowaniu do dzieci z nerwicą lękową (wiek 6—9 lat), W: Problemy psychoterapii. Tom I. Warszawa 1966, Polskie Towarzystwo Higieny Psychicznej.

2

   E. Węgrzynowicz: Psychoterapia... jw., s. 167