img206 2

73

Rys. 4.5. Powstawanie dyslokacji krawędziowej

niają się po wprowadzeniu domieszek, ponieważ atomy domieszkowe gromadzą się w miejscach o zaburzonej strukturze;

- defekty płaskie: dwuwymiarowe defekty struktury krystalicznej. Ich źródłem jest obecność dyslokacji, która powoduje, że odległości między atomami w danym krysztale są różne od typowych. Sprzyja to powstawaniu obszarów, w których występują naprężenia rozciągające bądź ściskające. Jeżeli obszary te znajdują się na różnych płaszczyznach, to wzajemnie się przyciągają, powodując układanie jednej dyslokacji nad drugą. Proces prowadzi do obniżenia energii kryształu. Defekty płaskie tworzą się na granicach ziam, granicach międzyfazowych oraz powstają w wyniku błędów ułożenia.

4.2.3. POLIMORFIZM I IZOMORFIZM

Polimorfizm jest to zdolność jednej substancji (o tym samym składzie chemicznym) do tworzenia różnych struktur krystalicznych, które są trwałe w danych warunkach fizykochemicznych. Odmiany polimorficzne danego pierwiastka czy związku chemicznego są odrębne i różnią się właściwościami fizycznymi i budową zewnętrzną, np. diament i grafit. Przemiany polimorficzne związane są z przebudową struktury krystalicznej, do której dochodzi w ściśle określonej temperaturze i przy danym ciśnieniu. Przejściu jednej odmiany w drugą towarzyszy najczęściej zmiana objętości. Im mniejsze przemiany strukturalne, tym łatwiejsze i szybsze przejście jednej odmiany w drugą. Przemiany polimorficzne mogą być odwracalne (przemiana enancjotropowa), jak w przypadku Si0₂ (tab. 4.3), lub nieodwracalne (przemiana mono tropowa) jak w przypadku FeS₂ (tab. 4.4).

Czynniki, które wpływają na kierunek przemian polimorficznych, to ciśnienie i temperatura. Wraz ze wzrostem ciśnienia pojawiają się struktury o wyższej liczbie koordynacyjnej i mniejszej objętości (większej gęstości). Natomiast wzrost temperatury na ogół sprzyja powstawaniu form o niższej koordynacji, a wyższej symetrii.