img244

nionych olejów wywołuje choroby wątroby. U pstrąga produkty oksydacji powodują ponadto spowolnienie wzrostu, obniżenie współczynnika wykorzystania paszy, obniżenie hematokrytu i zawartości hemoglobiny, niebezpieczeństwo oddzielenia się mięśni i wzrost śmiertelności. U karpia powodują one także zmniejszenie tempa wzrostu, utratę apetytu, dystrofię mięśni, depigmentację, przetłuszczenie wątroby. Ponadto produkty oksydacji lipidów (aldehydy, ketony, nadtlenki) oddziałują na inne składniki pokarmowe mieszanki, obniżając poziom ich wykorzystania. Stosowane w paszach, szczególnie bogatych w lipidy, naturalne antyutleniacze nie zawsze są wystarczające. Procesowi jełczenia sprzyjają czynniki fizyczne, jak: długotrwałe przechowywanie, dostęp tlenu atmosferycznego, wysoka temperatura, a także dodatki mineralne i procesy przeprowadzane przez drobnoustroje. Tłuszcze są rozkładane do szybko mineralizowanego glicerolu i kwasów tłuszczowych przez bakterie zawierające specyficzne enzymy zwane lipazami. Rozkład tłuszczów w warunkach tlenowych przeprowadzają Pseudomonas fluorescens, Sarcina flava, Serratia marcescens. Beztlenowy rozkład tłuszczów jest procesem powolnym, wymagającym dłuższego czasu.

Bardzo niebezpieczne dla ryb jest skażenie pasz mykotoksynami, tj. produktami przemiany materii grzybów. Mykotoksyny są zwykle substancjami ciepłostabilnymi, niskocząsteczkowymi, bez działania antygenowego. Pod względem budowy chemicznej należą do różnych grup związków. Niektóre mykotoksyny są magazynowane jako endotoksyny w grzybni, inne są wydzielane do środowiska jako egzotoksyny i dyfundują do paszy. Nawet po usunięciu grzybni pasza jest nadal toksyczna. Tworzenie mykotoksyn zależy od wielu czynników, jak rodzaj pleśni, skład paszy, warunki środowiska (wilgotność, temperatura), czas przechowywania. Tam, gdzie doszło do rozwoju mykotoksycznych grzybów, należy się liczyć z obecnością mykotoksyn. Przyczyną zanieczyszczenia paszy może być użycie spleśniałych surowców do jej produkcji lub złe warunki przechowywania. Szczególnie podatne na zakażenia grzybami są surowce roślinne, w tym zboża i nasiona oleiste. Opisano ponad 100 mykotoksyn o różnej budowie chemicznej i różnym działaniu. Rozróżnia się dwa rodzaje toksyczności mykotoksyn: ostrą i chroniczną. Toksyczność chroniczna objawia się działaniem rakotwórczym, mutagennym (zmiany genetyczne) lub teratogennym (potworkowatość). Mykotoksyny działają toksycznie, uszkadzając wątrobę i nerki. Wielokrotnie stwierdzano zmiany rakowe u pstrągów żywionych paszą zawierającą afla-toksynę wytwarzaną przez Aspergillus flavus. Jest to jedna z najbardziej rakotwórczych toksyn, która w dawce 1 mg/t paszy może po 20 miesiącach żywienia wywołać raka wątroby. Ryby łososiowate są wyjątkowo wrażliwe na działanie tej toksyny. Pasza powinna być przechowywana w miejscach suchych, czystych i przewiewnych przez okres nie dłuższy niż 6 miesięcy. Spośród mykotoksyn najlepiej są poznane aflatoksyny wytwarzane przez Aspergillus flavus, A. parasiticus. Do tworzenia mykotoksyn są również zdolne pleśnie z rodzajów Penicillum, Fusarium i Trichoderma.

169