img257

tę część przewodu pokarmowego. Zawarte w paszy błonnik, skrobia, pektyny, ligniny i inne związki organiczne, po złożonych procesach fosforolizy, hydrolizy, transglikolizy i przy udziale enzymów, są rozkładane na cukry proste i mogą ulegać fermentacjom. Losy produktów powstałych w żwaczu są różne, na ogół jednak są one wykorzystane do procesów syntezy przebiegających równolegle z rozpadem, natomiast część jest wchłaniana przez zwierzę. Stężenie substancji rozpuszczonych w żwaczu wynika z równowagi między dostai-czaniem ich z karmą a uwalnianiem w procesie hydrolizy celulozy i nierozpuszczalnej skrobi, z rozkładu białka, fermentacji cukrów i usuwania ich w czasie wzrostu mikroorganizmów oraz przechodzenia treści żwacza do dalszych odcinków przewodu pokarmowego lub jej wchłaniania do krwiobiegu. Największym przekształceniom ulegają w przedżołądkach węglowodany i białka, stanowiące główną masę pokarmową. Zmienne stężenie rozpadu decyduje o warunkach fizykochemicznych w przedżołądkach i tworzy tam charakterystyczne ekosystemy o cechach ciągłej, przepływowej hodowli drobnoustrojów, a różna struktura chemiczna przekształcanych w żwaczu związków wymaga obecności wielu różnych enzymów, których aktywność jest ściśle związana z obecnością i rozwojem drobnoustrojów.

Wszystkie organizmy bytujące w przedżołądkach przeżuwaczy przystosowały się do warunków beztlenowych, kwaśnego pH (ok. 6,7) i średniego stężenia produktów fermentacji. Żyją one kosztem dostarczanego przez gospodarza pokarmu o skomplikowanym, często zmieniającym się składzie. W pierwszym etapie mikroorganizmy wytwarzają w żwaczu mrówczan, mleczan, etanol i bursztynian, ale związki te szybko ulegają refermentacji i wtórnie powstają z nich octan i propionian, które są głównymi substrata-mi i źródłami energii wykorzystywanymi przez przeżuwacza. Powstaje również metan, jako końcowy metabolit mikroorganizmów żwacza, ale nie jest on wykorzystywany przez zwierzę, lecz wydalany do środowiska w czasie odbijania (erucatio).

Podczas dalszych etapów trawienia w czepcu, księgach i trawieńcu, gdzie jest przesuwany pokarm wraz z drobnoustrojami żwacza, następuje końcowy rozkład białek pokarmowych oraz białek pochodzących z mikroorganizmów. W ten sposób przeżuwacz ma zapewnione dodatkowe źródło białek i aminokwasów. Mikroflora bytująca w przewodzie pokarmowym dostarcza zwierzęciu witamin oraz rozkłada związki, których gospodarz sam nie jest w stanie strawić. Zwierzę dostarcza mikroorganizmom związków odżywczych oraz zapewnia im stałą temperaturę. I gospodarz, i mikroflora korzystają z tej współpracy - żyją w symbiozie. Ogólnie bakterie żwaczowe dzieli się na podstawie substratów, które rozkładają. Wyróżnia się następujące grupy:

•    pałeczkowate bakterie celulolityczne z rodzajów Bacteroides, Butyriui-brio, Clostridium, Succinomonas, Selenomonas;

•    celulolityczne ziarniaki - Ruminococcus, Streptococcus, Peptostreptococcus;

•    bakterie fermentujące cukry — Bifidobacterium bifidii, Lactobacillus sp.;

•    bakterie użytkujące mleczan — Veillonella alcalescens, Vibrio succinogenes;

•    bakterie metanowe - Methanobacterium sp.;

182