img634

48

telność ubezpieczeniową na inny podmiot, o ile jest w posiadaniu polisy". W ubezpieczeniach majątkowych częste są przypadki zawierania umów ubezpieczenia cudzego interesu majątkowego we własnym imieniu. Przeważnie między ubezpieczającym a osobą trzecią istnieje inny stosunek prawny, np. umowa leasingu, użyczenia itp., z którego wynika dla ubezpieczającego obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia.

Ubezpieczonym jest osoba, której mienie lub życie czy też zdolność do pracy objęte są ochroną ubezpieczeniową. Zwykle ubezpieczający jest ubezpieczonym, chyba że umowę zawarto na rzecz osoby trzeciej.

Uposażonym jest osoba uprawniona do otrzymania określonej sumy pieniężnej w ubezpieczeniu osobowym na wypadek śmierci ubezpieczonego (art. 831 k.c.). Podstawą prawną do nabycia przez uposażonego prawa do świadczenia jest umowa ubezpieczenia na życie, określająca również zakres tego uprawnienia, zawarta pomiędzy ubezpieczającym a zakładem ubezpieczeń. Wyznaczenie uposażonego następuje poprzez jednostronne złożenie oświadczenia woli przez ubezpieczonego^{1 2 3}.

4.4. Zawarcie umowy ubezpieczenia

Art. 809 k.c. stanowi, że momentem zawarcia umowy ubezpieczenia jest moment dostarczenia ubezpieczającemu dokumentu potwierdzającego jej zawarcie¹’. W praktyce ubezpieczeniowej pisemnym dokumentem ubezpieczeniowym, potwierdzającym zawarcie umowy i zawierającym w swej treści jej istotne postanowienia, najczęściej jest polisa, której jednak nie należy utożsamiać z umową ubezpieczenia. Oprócz polisy dokumentem takim jest legitymacja ubezpieczeniowa lub tymczasowe zaświadczenie albo inny dokument ubezpieczeniowy.

Od wyrażonej w art. 809 k.c. zasady, odnoszącej się do zawarcia umowy ubezpieczenia, istnieją jednakże odstępstwa. W myśl przepisów art. 810 k.c. umowa ubezpieczenia może zostać zawarta poprzez milczące przyjęcie oferty, a więc w sytuacji, kiedy ubezpieczający złożył ofertę na piśmie, zaś ubezpieczyciel nie wystawił dokumentu potwierdzającego zawarcie umowy. W omawianym przypadku umowę uważa się za zawartą z dniem piętnastym od przyjęcia przez ubezpieczyciela oferty, na podstawie stosowanych przez zakład ubezpieczeń ogólnych warunków ubezpieczenia. Zasada ta ma zastosowanie jedynie w ubezpieczeniach majątkowych, nie odnosi się do ubezpieczeń życiowych i nie dotyczy sytuacji, kiedy ubezpieczający złożył ofertę ustnie.

Jeżeli dokument ubezpieczenia zawiera postanowienia odbiegające, na niekorzyść ubezpieczającego, od treści złożonej przez niego oferty lub od treści ogólnych warunków ubezpieczenia, zakład ubezpieczeń jest zobowiązany zwrócić ubezpieczającemu na ten fakt uwagę na piśmie przy doręczeniu tego dokumentu, wyznaczając ubezpieczającemu co najmniej siedmiodniowy termin do zgłoszenia sprzeciwu. W razie braku sprzeciwu ze strony ubezpieczającego umowa ubezpieczenia dochodzi do skutku, zgodnie z treścią dokumentu ubezpieczenia, od dnia następnego po upływie wyznaczonego terminu. W razie sprzeciwu umowa nie zostaje zawarta, sprzeciw zaś traktuje się jak nową ofertę⁴.

Zawarcie umowy ubezpieczenia następuje najczęściej w trybie ofertowym prostym lub złożonym, może jednakże umowa ubezpieczenia zostać zawarta również w trybie przetargowym lub w drodze rokowań.

Zawarcie umowy ubezpieczenia to formalny jej początek, zaś rozpoczęcie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń oznacza materialny początek umowy ubezpieczenia. O ile strony nie umówiły się inaczej odpowiedzialność gwaran cyjna, czyli zobowiązanie ubezpieczyciela do realizacji świadczenia pieniężne go, rozpoczyna się od dnia następnego po zawarciu umowy ubezpieczenia, nie wcześniej jednak niż od dnia następnego po zapłaceniu składki (art. 814 I k.c.). Z powołanego przepisu art. 814 § 1 k.c. wyraźnie wynika, że odpowie dzialność gwarancyjna zakładu ubezpieczeń może rozpoczynać się w innym terminie, po upływie określonego w umowie czasu (np. czternastu czy trzyd/.ie stu dni, a nawet po upływie dwóch lat od zawarcia umowy ubezpieczenia, ja! w przypadku ryzyka samobójstwa w ubezpieczeniach życiowych), jeżeli zasto sowano w warunkach umowy karencję⁵. Odpowiedzialnością gwarancyjną mo że zostać objęty również okres poprzedzający zawarcie umowy ubezpieczenia, jednakże pod warunkiem, że przy dołożeniu należytej staranności obydwie sito ny nie mogły wiedzieć i nie mogły się dowiedzieć, że wypadek ubezpieczeń i o wy wystąpił lub odpadła w tym okresie możliwość jego wystąpienia.

W sytuacji zawarcia umowy ubezpieczenia w drodze milczącego przyjęcia oferty, odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń rozpoczyna się po upływie czternastu dni od przyjęcia oferty na piśmie, czyli z dniem piętnastym.

1

E. Kowalewski, Umowa ubezpieczenia, s. 61, art. 808 k.c.

2

A. Tadla, Umowa ubezpieczenia na życie, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2000, s. 32.

3

'' Omowa ubezpieczenia dla swojej ważności nie wymaga formy pisemnej, formę tę stosuje się dla celów dowodowych.

4

   Art. 811 k.c., E. Kowalewski, Umowa ubezpieczenia, s. 46.

5

   Karencja to wydłużony okres pomiędzy zawarciem umowy ubezpieczenia a rozpoczęciem odpowiedzialności gwarancyjnej zakładu ubezpieczeń, który jest stosowany przez ubezpieczycieli celem wyeliminowania sytuacji, kiedy umowę zawarto po wystąpieniu zdarzenia losowego, lub w celu jego wywołania.