IMG94

•*k

epinefryna i inno /wiązki chemiczne. Po ich zadziałaniu na synapsy następuje ro/iw, substancji pod wpływem csleraz (cslcraz.a cholinowa).

*J»-

Zakłócenie funkcjonowania chemicznego przekazywania bodźców prowad/j ^ wisk patologicznych i nawet śmierci owada. Takie zakłócenia wywoływać mog,, _r ' związki chemiczne, które wykorzystuje się jako insektycydy, czyli preparaty do zw .,^' ^,|! owadów. Insektycydy, które oddziałują na układ nerwowy owadów, nazywa się insekt darni kontaktowymi. Nalcżii do nich nikotyna, pyrelrum. chlorowane węglowodory _c' kwasów lósorowych i inne.

Insektycyd może dostać się do hemolimfy przez, skórę, przewini pokarmowy. _sy oddechowy, a z niej dopiero przenika do układu nerwowego. Niektóre insektycydy ' ^1,1 szcza zastosowane w małych dawkach, mogą początkowo powodować podrażnieni i wzrost aktywności owada. Większość z nich powoduje zablokowanie synapsów nem, wych i stąd gromadząca się acetylocholina drażni synapsy, po czym następuje paraliż. p|_C! wszym objawem paraliżu mogą być nieskoordynowane ruchy nóg. O zatruciu decyduj ilość trucizny, która dostanie się do tkanki przewodzącej. Przenikając do ciała owada. pj. parat może być rozłożony lub zgromadzony w nabłonku stopy lub jelita, w ciele tłuszczo, wym i innych miejscach. Wreszcie istotną ochronę nerwów i ganglionów przed wnikaniem preparatu stanowią ich specjalne osłony - neuroglia. które są różnic ukształtowane. N_a przykład, u owadów o narządach gębowych kłująco-ssących neuroglia są cienkie, łatwo

przepuszczające insektycydy układu, we (tj. o właściwościach przenikają-cych). u owadów o narządach gębo. wych gryzących są one silnie zbudowane. trudno przepuszczalne dla tych preparatów. Stąd działanie insektycydów tego typu jest silniejsze w stosunku do owadów takich jak mszyce i mniej skuteczne wobec gąsienic motyli.

Rysunek 3.58

Narządy gębowe typu gryzącego u karaczana Periplaneta (z Seiferta. 1975): A -warga górna (labrum), B - żuwaczki (man-dibulae), C - żuchwy (maxillae). D - pod-gębie (hypopharynx), E - warga dolna (la-bium), Lc - żuwka wewnętrzna (lacinia). Ga - żuwka zewnętrzna (galea). St - pie-niek (stipes). Ca - kotwiczka (cardo), Gl -języczek (glossa), Pgl - przyjęzyczek (pa-raglossa), Prmt. - przedbródek (praemen-tum). Mt - broda (mentum), Smt - podbródek (submentum), pm - głaszczek żuchwowy (palpus maxilliaris). pl - głaszczek wargowy (palpus labialis), Pg - dżwigacz glaszczka (palpiger), S - mięśnie

3.6. Pobieranie pokarmu, trawienie i wydalanie

3.6.1- Narządy gębowe i przewód pokarmowy

owadów.

Narządy gębowe gryzące składa,, si_c , nieparzystej, płatowej warg, górnej (lahrum,. umieszczonej nad otworem gębowym, jednej pary /uwac/ck (mandibulacl obejmujących go / boku < jednej pary żuchw (masillacj. U dołu otworu gębowego znajduje się warga dolna (labium). Z wyjątkiem wargi górnej, która jest płatem skórnym, pozostałe wymienione części narządów gębowych pochodzą od zmodyfikowanych odnóży. Górne sklepienie jamy gębowej tworzy przylegające do warg, górnej nadgębic (cpipharyn*|. a dolne - podgę-bie (hypopharynx) umieszczone między przełykiem a wargą dolną i pomocne przy pobieraniu pokarmu (rys. 3.58).

Warga górna połączona jest ruchomo z naduslkicm (clypcus). a jej przedni brzeg jest zwykle zatokowo wykrojony. Niekiedy, jak u komików, warga górna jest bardzo mała. a u ryjkowców w ogóle jej brak. Warga górna służy do przytrzymywania pokarmu, mieszczą się leż na niej scnsillc smakowe.

Żuwaczki są nieczłonowanymi. silnie zesklcrotyzowanymi tworami o ostrych na ogół wierzchołkach i ostrej wewnętrznej krawędzi, nierzadko zaopatrzonej w ostre zęby. Wyróżnia się krawędź trzonową (molamąl żuwaczki (grubą i szeroką) oraz ostry brzeg krojący (incisiva). Żuwaczki są poruszane silnymi mięśniami przywodzącymi (rys. 3.59AI i dużą

rr

c

B

A

Rysunek 3.59

brudnicy mniszki (wg imaaczowatycn C*n-