IMG05

106

106

no w którym zeru,,

dt drew na. i odżywiając się. korzystają z grzybni przerastającej drew * ic są to jednak grzyby - symbionty tych owadów

3.6.3. Ekologia odżywiania się

Zależności pokarmowe owadów leśnych są jednym z najważniejszych czynnik,m ekologicznych określających rozwój i rozmieszczenie gatunków Pokarm jest bowiem nic zbędny dla pomyślnego rozwoju osobniczego, rozwoju narządów rozrodczych i cnergci,ki wszystkich czynności ruchowych. Pokarm wpływa tez na płodność, szybkość rozwoju akty w nosc i liczebność owadów.

W zależności od rodzaju pobieranego pokarmu wyróżnia się wśród owadów: fitofagi (odżywiające się żywymi roślinami). zoofagi (odżywiające się innymi zwierzętami żywy. mi: należą tu parazytoidy i drapieżcę), saprotagi (żerujące na szczątkach obumarłych roślin). nckrofagi (odżywiające się martwymi zwierzętami) i kopro lagi (odżywiające się ,*]. chodami). Wiele gatunków w ciągu swego życia mogłoby być w zależności od stadium rozwojowego lub zmieniających się warunków środowiskowych kolejno klasyfikowanych do różnych spośród wymienionych typów pokarmowych. Niektóre drutowce (larwy sprę. zyków ) w warunkach odpow iedniej wilgotności gleby są typowymi saprolagami. natomiast w okresie suszy przestawiają się na pokarm roślinny (korzenie roślin), stając się litołagami. Mogą też okazać się zoofagami.

Specjalizację pokarmową owadów można scharakteryzować liczbą rodzajów pobieranego pokarmu. Wyróżnia się w zw iązku z tym:

-    monofagi. odżywiające się tylko jednym rodzajem pokarmu, np. roślinami jednego gatunku lub jak niektóre parazytoidy - owadami jednego gatunku;

-    oligofagi, odżywiające się spokrewnionymi pod względem systematycznym, należącymi zwykle do jednego rodzaju roślinami lub zwierzętami;

-    polifagi. odżywiające się roślinami lub zwierzętami należącymi do różnych grup systematycznych:

-    panlofagi (euryfagi). odżywiające się zarówno pokarmem roślinnym, jak i zwierzęcym. martwym lub żywym.

Kręgi pokarmowe fitofagów formowały się na zasadzie biochemicznego podobieństwa roślin zywicielskich. a zwłaszcza pokrewieństw związków białkowych i niektórych specjalnych substancji, jak np. taniny, żywice itp. Każdy gatunek jest też wyspecjalizowany w odżywianiu się określoną częścią składową drzewa: kwiatami, owocami, nasionami, pączkami, pędami, drewnem pnia. miazgą lub korą w zależności od składu biochemicznego tych części.

różnych wymagań pokarmowych w poszczególnych stadiach rozwojowych, mznych wymagań pokarmowych o wado w w kolejnych ieso pokoleniach (no. mszyce).

Zmiana rośliny żywiciclskiej lub jej części następuje zwykle w czasie masowego rozmnożenia się litołaga zerującego na liściach lub igłach drzew, gdy wyczerpią się zapasy optymalnego pokarmu. Oprócz wymuszonej zmiany rośliny żywicielskiej znane są zjawiska regularnej jej zmiany. Mogą one następować z kilku przyczyn:

^leaaao*,,^.

Wybór rośliny pokarmowej najczęściej _(Hih    ^ ¹⁰⁷

Jo

„ fiiolapa. działaniu Mogą to byC bod#«    ^{Mę d}'Xlki jej _Wib)

„„akowe. Botl/cc takie zwykle nie dz, ,|... „ ,^nc- ^J>'»ykowe _clJ* ^m‘‘ ^w '""imku

K* >-* ■*”*” .........a,

_v 3.81).    "^Hh wydzielanych *'^w“"W,..

Reakc je owadów na związki chemiczne wyst    *    "*"*

ś,ono jako główne mechanizmy warunkując wyb^S* "*’'"*>> *«»uMy_th jziałujd »>    ^{1 smak}    które s._{( w}Wen«^®*'J ""'my /y„c,cUk,_q ,w

winu;tym specyficznym receptorom tych ho*** S^^WeUtam. d/ieki zapachowym składnikom lotnym jest atnkumem dla w"! *"'** ^dr«^w Iglastych akcje owadów na ten sam rod/a, lotnych substancji    “ ^OWadń'“- Mkkolw.ek rc-

koncentracji w powietrzu takich monoterpenow ,ak a mwnft. • *^mtó'^nc ***** to „d ,cn i in. i ich synergislycznego działania.    P-pinen. tcrpinol.dcliatrójka-

Pr/y niskiej koncentracji substancji zapachowej dodania _r„ , przyjęciem informacji przez scnstllc czulkowc Wzrost i « ^,J '^C" ^/ahc,P^lc'-'^/'ma nośc. recepcyjnej wymienionych sensilh wł*,_y ^    «**“ **

nic zawsze jest związane z negatywną reakcją owad,™ Nawe, wysoki »

*' atraktanta jakim jest a-pinen. działa wówczas na komik, .Hlstraszaji^S „ów atraktantam. chemicznym, są , inne związki, a zwłaszcza kwasy ihiszczowc , tch cTry metylowe oraz aldehydy wchodzące w skład produktów kwaśnienia ligniny w tkankach drzew liściastych.

W życiu owadów ważną rolę w zdobywaniu pokarmu spełnia synchronizacja ich rvt-mu rozwojowego z fenologią roślin żywicielskich. zapewniająca odpowiedni pokarm w odpowiednim momencie (rys. t.S2).

mlołiłCC | I I II I III I IV I Y I VI I VII I VIII I l» I » I M I XII

=L-

Qucrcus

robur

Rhynchaenus

quercus

Rh queraa

Qrobur

Mi Uici

x    w ^lw3ćmk

w petw/*' uU»b**nw

diipauu

(iLra oczekikuarMA

•ktuioncdć rOŁrOdcu atadit pnc4un*?uul r/^ViY.'.V/J nou* pokolenie chrr EggBSS

Rysunek 3.82    -----------

Diai,^C^^,0n'^/aC'^a skływnoSci skoczonosa dębowca RhYnchaeousqu»rciaL i hizwo^m .so lybu uy

°wogo (wg Kozłowskiego. 1981)