IMG83 (2)

106 Heniyk Mamzer

wręcz odbicie zmian czasowych, technologicznych, społecznych czy też kulturowych jako zmian ponadkontekstowych, wręcz systemowych.

Tymczasem interpretacja znaczenia danego wytworu winna uwzględniać przede wszystkim relacje z bezpośrednim otoczeniem, w którym ów wytwór wystąpił. Pojęcie kontekstu odnosi się do umieszczania wytworów „przy ich tekstach-kontekstach” | pisze I. Hodder (1995a: 158). „Generalnie kontekst może odnosić się do tych części dokumentu pisanego, które względem interesującego nas fragmentu znajdują się zaraz przed i po nim, a znaczenie tego fragmentu jest tak z nim powiązane, że bez ich przytoczenia gubi się jego sens”. Wynika stąd, że dany wytwór, np. naczynie wraz z towarzyszącymi mu wytworami w obrębie domostwa czy grobu, tworzy właściwy sens, nadany mu przez wytwórcę czy użytkownika, który należy po prostu odczytać. Zdawałoby się, że ów kontekst kulturowy wyrażający jemu tylko właściwy sens i znaczenie pozostaje całkowicie niezależny od badacza.

Zwróćmy wszakże uwagę, że grób czy domostwo, którego zawartość traktujemy jako kontekst odkrycia interesującego nas wytworu, jest równocześnie elementem szerszego kontekstu - cmentarzyska lub osady, w którym ów grób lub domostwo z interesującym nas wytworem wystąpiły. Te zaś stanowią element takich kontekstów, jak zespoły osadnicze, grupy kulturowe czy wręcz kultury archeologiczne. Rozmywają się więc granice kontekstu określane przez I. Hoddera w kategoriach podobieństwa i różnicy (do problemu tego powrócimy jeszcze). Wynika stąd, że zakres pojęcia „kontekst” pozostaje w zależności od zakresu pytań stawianych pod adresem interesującego nas wytworu kulturowego. Co prawda, I. Hodder sam o tym wspomina. Czyni to jednak mimochodem, wręcz na marginesie głównego wątku swego rozumowania, bez wyciągania wniosku, jaki stąd wypływa, wniosku pozostającego w opozycji do prowadzonego przezeń rozumowania. Owe pytania są bowiem pytaniami formułowanymi przez archeologa. Kultury archeologiczne, ich grupy czy zespoły wytworów, są wynikiem porządkowania danych przez nas samych. Określenie chronologii wytworu czy jego przynależności kulturowej odwołuje się do szerszego kontekstu, kontekstu kulturowego wcześniej ustalonego czy systemu chronologicznego wypracowanego jednak przez archeologa, a więc nie istniejącego niezależnie od niego. Tak więc to archeolog nadaje sens i znaczenie owemu kontekstowi, za którego pośrednictwem określana jest przynależność chronologiczna i kulturowa wytworu. Okazuje się więc, że kontekst kulturowy wytworu „wyjaśnia” jego znaczenie jedynie w takim stopniu, w jakim pokrywa się ono ze znaczeniem odpowiadającym kontekstowi badacza, w którym jest on usytuowany. Zaś to wszystko, co poza nie wykracza, a więc nie mieści się w kontekście kulturowym badacza, wymyka się „wyjaśnieniu”, interpretacji. Zatem to kontekst kulturowy badacza jest tym kontekstem, za którego pośrednictwem „wyjaśnia” on znaczenie badanego przezeń wytworu wraz z całym otoczeniem, w którym został odkryty.

Konkluzja powyższa pozostaje więc w opozycji wobec przekonania o autono-miczności kontekstu odkrycia wobec kontekstu „wyjaśniania” (uzasadniania)³. Kiedy | Krytykę rozróżnienia obydwu kontekstów zainicjował T. Kuhn, a za nim podjęli ją m.in. I. Lakatos, P. Feyerabend, w Polsce zaś J. Kmita i S. Amsterdamski. W ogólnych modelach