IMG�77 (3)

22 JAKOŚĆ ŻYCIA W ZDROWIU I W CHOROBIE

pojęiia jakość żyda jest więc też. traktowana jako kluczowa miara ważn w badaniu i opisie subiektywnego dobrostanu (Hawthorne, Herman, Murphy 2006). W sumie można konkludować, że na poziomie terminologicznym' między jakością życia a dobrostanem zachodzi relacja zwrotna: jedno pojęcie może być traktowane jako szersze zakresowo (jakość życia), a drugie jako osiowa jego właściwość (dobrostan), i odwrotnie - to drugie pojęcie może być traktowane jako szersze zakresowo (dobrostan), a drugie jako osiowa jego właściwość (jakość życia). W tej pracy przyjmuję, że to jakość życia jest pojęciem ogólniejszym, a - jak okaże się dalej - dobrostan bynajmniej nie wyczerpuje jego treści.

1.3. Ogólne modele jakości życia

W tym punkcie przedstawię ogólne modele jakości życia stosowane w badaniach psychologicznych, ponieważ ich warianty można spotkać w badaniach dotyczących dzieci i młodzieży. Nie są to modele zawierające określone sfery, ale raczej ogólne koncepcje i sposoby rozumienia i badania jakości życia.

Sposoby rozumienia pojęcia jakości życia zmieniały się w czasie i autorzy proponowali różne podejścia w tym zakresie. Bortwick-Duffy (1992) prezentuje trzy ujęcia jakości życia:

a) jakość życia jako jakość warunków życia jednostki,

b) jakość życia jako zadowolenie z warunków życia,

c) jakość życia jako suma warunków życia i zadowolenia jednostki.

Czwartą perspektywę dodają Felce i Perry (1995), to jest:

d) jakość życia jako połączenie obiektywnych warunków życia i zadowolenia, ale z uwzględnieniem osobistych wartości, aspiracji i oczekiwań (por. Oleś. 2005b).

Ad a) To najprostsze ujęcie rozgranicza pojęcie jakości życia i pojęcie zadowolenia z życia poprzez utożsamianie jakości z warunkami życia. Nawiązuje tym samym do tradycji ustalania jakości życia na podstawie obiektywnych wskaźników. Mianowicie jakość życia stanowi sumę ocen obiektywnie mierzonych warunków życia doświadczanych przez jednostkę. Są to np.: zdrowie fizyczne, sytuacja osobista (stan posiadania, stopień zamożności, warunki mieszkaniowe), relacje społeczne, zawód, rodzaj podejmowanej aktywności oraz szersze społeczne i ekonomiczne uwarunkowania socjoekonomicznego statusu osoby. Osobiste zadowolenie z życia stanowi odpowiedź na warunki życia, czyli jego jakość. Wskaźniki jakości życia jednostek bądź grup w tym

rozumieniu są ustalane poprzez ocenę warunków życia na tle ogólnej populacji (Landesman, 1986). W podejściu tym ignoruje się subiektywną ocenę zadowolenia z życia.

Ad b) Podejście to utożsamia jakość życia z zadowoleniem z życia. Ogólne zadowolenie z życia może dotyczyć zadowolenia z różnych obszarów, np. statusu materialnego, zdrowia, pracy, sposobu spędzania wolnego czasu, możliwości rozwoju lub twórczej ekspresji (Flanagan, 1978), sytuacji życiowej, stosunków w rodzinie, relacji społecznych, wypoczynku, pracy, statusu finansowego, bezpieczeństwa, zdrowia i religii (Lehman, 1988), ale też z małżeństwa, życia rodzinnego, przyjaciół, standardu życia, mieszkania, wykształcenia, zdrowia i własnego Ja (Campbell, 1981). Można przypuszczać zatem, że na zadowolenie z życia mają wpływ zewnętrzne i obiektywnie mierzalne warunki życia, czynniki relacyjne (np. stosunki w rodzinie, przyjaźń, relacje społeczne) i czynniki subiektywne (np. ocena zdrowia, jakość wypoczynku, własne Ja). Czynników tych jest tak wiele, że trudno wskazać, co do jakości życia nie należy, ponieważ wpływ na poziom zadowolenia może mieć potencjalnie każdy element życia. Utożsamianie jakości życia z zadowoleniem z życia ma jednak pewne ograniczenia. Wiele badań wskazuje na to, że poziom dobrostanu w większym stopniu zależy od wewnętrznych dyspozycji aniżeli od uwarunkowań zewnętrznych (np. Costa, McCrae, Zonderman, 1987), jednakże niemożliwe jest oderwanie zadowolenia z życia od szerszego kontekstu, np. społecznego, w tym porównań społecznych, ale także od własnych oczekiwań jednostki.

Z jednej strony nie można ignorować obiektywnych uwarunkowań jakości życia, z drugiej zaś niekiedy bardziej istotny wydaje się poziom zadowolenia z życia, i to niezależnie od okoliczności zewnętrznych (niższa stopa życiowa, utrata zdrowia, doświadczenie straty czy izolacja społeczna). Stąd pojęcie jakości życia powinno obejmować zarówno obiektywne, jak i subiektywne komponenty.

Ad c) Ujęcie jakości życia jako sumy komponentów obiektywnych i subiektywnych zakłada obiektywną ocenę różnych dziedzin życia, która daje się wyrazić poprzez biologiczne, materialne, społeczne, behawioralne czy psychologiczne wskaźniki, oraz subiektywne odczucia co do każdej z nich, w postaci zadowolenia lub dobrostanu. Przykładem jest koncepcja jakości życia, jaką prezentuje Bigelow, McFarland i Olson (1991), zakładająca równowagę między zaspokojeniem potrzeb a aspiracjami jednostki i uwzględniająca subiektywną ocenę dobrostanu wraz z obiektywnymi komponentami, takimi jak społeczne funkcjonowanie. W tym nurcie można wymienić rozumienie jakości życia Emersona (1985), jako „zadowolenia z realizowania indywidual-

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
IMG?78 (3) 24 JAKOŚĆ ŻYCIA W ZDROWIU I W CHOROBIE nych wartości i celów oraz zaspokajania potrzeb po
IMG?76 (3) 20 JAKOŚĆ ŻyciA W ZDROWIU I W CHOROBIE biektywnego dobrostanu, subjećtiw well-bclng, SWB
IMG?82 (3) V    JAKOŚĆ ŻYCIA W ZDROWIU I W CHOROBlt1.4 4 Holistyczne ujęcie jakości ż
41329 IMG?82 (3) V    JAKOŚĆ ŻYCIA W ZDROWIU I W CHOROBlt1.4 4 Holistyczne ujęcie jak
55580 IMG?75 (3) Ift    JAKOŚĆ ŻYCIA W ZDROWIU I W CHOROBIE da albo też byłaby ona zb
19231 IMG?81 (3) JO    JAKOŚĆ ŻYCIA W ZDROWIU I W CHOROBIE 8.    Ro/hł
70618 IMG?80 (3) p fK    IflKOŚĆ ŻYCIA W ZDROWIU I W CHOROBIE Według Wiło jakość życi
80917 IMG?83 (3) M JAKOŚĆ ŻYCIA W ZDROWIU I W CHOROBIE Schalm kfl koncepcja jakości żyda Spełnia kry
64841 IMG?79 (3) JAKOŚĆ ŻYCIA W ZDROWIU I W CHOROBIE czynniki zewnętrzne, okoliczności i warunki daj

więcej podobnych podstron