19231 IMG�81 (3)

JO    JAKOŚĆ ŻYCIA W ZDROWIU I W CHOROBIE

8.    Ro/hłcż.ność pomiędzy oczekiwaniami a rzeczywistością, stanem fak tycznym, może być siłą napędową dla wielu jednostek.

9,    W miarę osiągania celów pojawiają się nowe, a wraz z nowymi oczeki waniami nowa rozbieżność, jest to zatem nieustannie zmieniający się układ relacji. Jakość życia ujmuje bowiem różnice między nadziejami i oczekiwaniami jednostki a jej aktualnym doświadczeniem osobistym (Calman, 1984, s 125), Każdy z tych elementów ulega zmianom, stąd jakość życia w danym momencie nie musi być zbieżna z jakością życia w jakimś innym punkcie w czasie.

Podsumowując, można stwierdzić, że we wszystkich definicjach tej grupy akcent pada na stopień zaspokojenia ważnych potrzeb i realizacji celów osobistych, oceniany w kontekście standardów, jakimi kieruje się jednostka. Można odnieść wrażenie, że ten sposób pojmowania jakości życia bliski jest koncepcji przystosowania według Rogersa (2002), rozumianej jako zbieżność idealnej i realnej koncepcji siebie. Abstrahując od kwestii ewentualnych zapożyczeń, obydwie koncepcje - przystosowania i tak rozumianej jakości życia - opierają się na podobnym schemacie: stopień rozbieżności między stanem pożądanym a realnym decyduje o jakości życia lub o przystosowaniu.

1.4 2. Jakość życia związana z poczuciem szczęścia

Podejście akcentujące poczucie szczęścia i zadowolenia z życia ma nie mniejsze znaczenie od podejścia akcentującego możliwość realizacji celów osobistych. W ramach tego podejścia znaleźć można definicje, które ujmują jakość życia jako zadowolenie lub dobrostan osiągany w różnych obszarach życia bądź wynikający z zaspokojenia ważnych dla jednostki potrzeb. W tym nurcie można wymienić wiele różnych definicji jakości życia. Mieści się tu wspomniana już definicja Emersona (1985) oraz definicja Meeberg (1993), która podkreśla, że „jakość życia to poczucie ogólnego zadowolenia z życia jednostki” (s. 37) i ma związek z warunkami życia i zaspokojeniem jej podstawowych potrzeb.

Podobne stanowisko prezentuje Hernquist (1989), według którego jakość życia odnosi się zarówno do życia jako całości, jak i różnych jego obszarów. Jakość życia to „stopień zaspokojenia potrzeb w obszarze fizycznym, psychologicznym, społecznym, materialnym, strukturalnym oraz w sferze działania i aktywności” (s. 69). Definicja ta akcentuje zaspokojenie potrzeb w różnych dziedzinach, a jakość życia jest rozumiana jako spostrzegane ogólne zado-

wolenie z życia i zadowolenie z wielu kluczowych lub istotnych dla jednostki obszarów; można zatem powiedzieć, że akcent pada na dobrostan.

W operacyjnej definicji Michalosa jakość życia oznacza ogólne szczęście i zadowolenie z życia jako całości (Michalos, 1985; Michalos, Rumbo, Hubley, 2000). Według Ferrans (1990), jakość życia jest rozumiana jako „poczucie do-brostanu jednostki, które wynika z satysfakcji lub niezadowolenia z obszarów życia ważnych dla jednostki” (s. 15). Z kolei Raphael określa jakość życia jako „stopień zadowolenia odczuwany przez jednostkę z ważnych możliwości, jakie daje jej życie” (Raphael i in., 1996, s. 367).

Powyższe sposoby rozumienia pojęcia jakości życia akcentują niewątpliwie jej subiektywny charakter i wpisują się zarazem w szeroko rozumiane subiektywne podejście do jakości życia. Ponadto traktują jakość życia jako efekt pewnego procesu, którego najważniejszą miarą jest poziom zadowolenia lub zaspokojenia potrzeb w ważnych dziedzinach życia.

1.4.3. Jakość życia w aspekcie użyteczności społecznej i ogólnych parametrów zdrowia

Na pograniczu psychologii klinicznej, psychologii zdrowia i medycyny można spotkać podejście akcentujące warunki zewnętrzne sprzyjające promocji zdrowia, a przez to pośrednio umożliwiające wykorzystanie rozwojowego potencjału jednostki. Ujęcie to skupione jest na warunkach zewnętrznych, które daje się zaobserwować i ocenić. Znajomość subiektywnych ocen tychże warunków nie jest więc potrzebna, a kompetentnymi sędziami do oceny obiektywnych warunków są osoby trzecie - dlatego podejście to spełnia kryteria ujęcia zwanego obiektywnym. W ramach tych koncepcji chodzi

0    rozpatrywanie jakości życia poprzez monitorowanie i analizę zewnętrznych okoliczności, warunków, kryteriów i konsekwencji obiektywnie mierzalnych czynników, od których zależy jakość życia. W tym nurcie mieści się definicja, jaką podają Revicki i Kapłan (1993), według których na jakość życia składają się „takie warunki odzwierciedlające ogólne czynniki promujące stan zdrowia, które pozwalają obniżyć zachorowalność i umieralność, poprawić poziom

1    jakość przystosowania w życiu” (s. 478).

Oprócz tych sposobów rozumienia pojęcia jakości życia wyraźnie zaznacza się podejście integrujące różne aspekty zjawiska, które najtrafniej można nazwać holistycznym, ponieważ integruje zarówno obiektywne, jak i subiektywne ujęcia.