IMG�82 (3)

V JAKOŚĆ ŻYCIA W ZDROWIU I W CHOROBlt

1.4 4 Holistyczne ujęcie jakości życia

Przy tak dużym nagromadzeniu definicji jakości życia niewątpliwie cen nc wydaje się hardziej ogólne podejście, integrujące różne akcenty i sposoby rozumienia tego pojęcia. Stąd niektórzy autorzy proponują tzw. holistyczne ujęcie jakości życia (Bortwick-DufFy, 1990; Felce, Perry, 1996; Schalock, 1996; Schalock, 2000; Wallandcr, Schmitt, Koot, 2001). Podejście holistyczne obejmuje różne teoretyczne i metodologiczne ujęcia problemu. Pomimo różnic, są pewne obszary wspólne dla większości modeli holistycznych, zwłaszcza że jakość życia jest na ogół traktowana jako wielowymiarowy efekt interakcji pomiędzy osohą a środowiskiem (Felce, Perry, 1996; Schalock 1996). Felce i Perry (1997) utożsamiają jakość życia z dobrostanem i wymieniają pięć obszarów, które składają się na jakość życia. Są to: dobrostan fizyczny, dobrobyt materialny, dobrostan społeczny, emocjonalny oraz w sferze produktywności. Według nich, jakość życia to „ogólny dobrostan, który obejmuje obiektywne wskaźniki i subiektywne oceny fizycznego, materialnego, społecznego i emocjonalnego dobrostanu wraz z obszarem osobistego rozwoju i celowej aktyw-nóści, które ponadto ujmowane są w kontekście uznawanych przez jednostkę wartości" (Felce i Perry, 1995, s. 60). Holistyczna natura jakości życia w ich ujęciu wyraża się w tym, że obejmuje szesnaście bardziej szczegółowych obszarów: zdrowie psychiczne, zdrowie fizyczne, sfera seksualna, umiejętności społeczne, uprawianie ćwiczeń, zatrudnienie, edukacja, czas wolny, rekreacja, sport, przyjaźń, odżywianie się, życie domowe, inicjatywa i życie społeczne, małżeństwo i współuczestnictwo, rodzina (por. Brown, 1998; Kowalik, 2000). Na rysunku przedstawiono holistycznie ujmowaną jakość życia (ryc. 1).

Na jakość życia w tym ujęciu składają się wszystkie ważne elementy dające się określić w sposób obiektywny:

a) dobrostan fizyczny, rozumiany jako brak stanów chorobowych, zdrowie i sprawność fizyczna, bezpieczeństwo osobiste;

b) dobrobyt materialny, określany poprzez wskaźniki dochodu, zasoby finansowe, stan posiadania, jakość miejsca zamieszkania, możliwości transportu, bezpieczeństwo socjalne;

c) dobrostan społeczny w sensie dobrych relacji społecznych, rodzinnych, akceptacji i wsparcia;

d) rozwój i aktywność, czyli możliwości aktywnego udziału w życiu edukacja, możliwość decydowania i wyboru;

e) emocjonalny dobrostan, tj. ogólny nastrój, zdrowie psychiczne, samoocena i przekonania (Felce, Perry, 1995; 1997).

lakość życia

Obiektywne warunki życia

Fizyczny dobrostan, materialny dobrobyt, społeczny dobrostan, emocjonalny dobrostan, rozwój i aktywność

Subiekt, odczucie dobrostanu

Zadowolenie z: fizycznego dobro stanu, materialnego dobrobytu, społecznego dobrostanu, rozwoju i aktywności, emocjonalnego dobrostanu

Wartości osobiste i aspiracje

Ważność: fizycznego dobrostanu, materialnego dobrobytu, społecznego dobrostanu, rozwoju i aktywności, emocjonalnego dobrostanu________

Ogólna ocena dobrostanu (Jakość życia)

Ryc. i. Holistyczne ujęcie jakości życia (zat Felce, Perry, 1995, s. 62)

Drugim elementem są subiektywne odczucia, czyli zadowolenie ze wszystkich powyższych składników dobrostanu fizycznego, warunków materialnych, relacji społecznych, aktywności i rozwoju oraz sfery emocjonalnej. Dodatkowo wszystkie te składniki mają swoją wagę wynikającą z systemu wartości osobistych, aspiracji i subiektywnych znaczeń przypisywanych im przez jednostkę. Istotne są wpływy czynników zewnętrznych, oddzielnie na wszystkie trzy elementy przedstawione w modelu, oraz wzajemne interakcje między poszczególnymi komponentami (Felce, Perry, 1995; 1997). Różne podejścia holistyczne akcentują różne obszary jakości życia, niemniej można zauważyć coraz większą zgodność poglądów co do zasadniczych wymiarów jakości życia, czego przykładem jest koncepcja Schalocka (Schalock, 1996). Koncepcja ta opracowana została głównie z myślą o osobach dorosłych z niepełnosprawnością, intelektualną bądź fizyczną. Ponieważ model i wielowymiarowe rozumienie jakości życia wydają się także użyteczne w odniesieniu do młodszej wiekowo grupy, przedstawione zostaną w zarysie jej główne ramy. Do tej koncepcji odwołuje się zastosowana pod kątem dzieci i młodzieży metoda pomiaru jakości życia.