IMG

R>C. 14.3 Sezonom zaburzenia afektywno

Osoby dwpi*ce na Muonoac itóumrir «Mb*nc nak oOja*, Orcmj » 6** otoesacn noku. w MOrytn cos wlwcwwi Jest *»#. ^sunok obraajr u*V) ortwobu zaWność /*f«y tcAj zachorowoś ni tsrpn>ve tee« Al a Cfitum onKnecmm* torii W-

Rozdział 14 Zaburzenia psychiczne

dwubiegunowego leź* różne siany mózgowe Stwier-dzono zwi*zck między depresja a obniżeniem poziomu dwódi neuroprzekaźmków w mózgu, serotoniny i norepi-neftyny. z mam a natomiast wiąże s»e podwyższenie poziomu tych neuroprzefcainików. Dokładne mechanizmy biochemiczne zaburzeń nastroju nie zostały jednak jeszcze odkryte (Nestlcr i In.. 2002).

Spektakularny przykład biologicznego podejścia do wyjaśniania określonego typu zaburzeń psychicznych pochodzi z badań nad pewn* rarzwyłd* postaci* depresji. której niektórzy ludzie regularnie doznam »m*. szcza w krajach skandynawskich, gdzie przez wiele miesięcy okresy dostępu do naturalnego światła dziennego sa krótkie (rob. ryt. 143). To zaburzenie nastroju nazwano odpowiednio sezonowym zaburztmm afektywayn (stosom/ ejjKtnt dtsordrr - SAD; Rosentha! i in.. 1984; Young i in.. 1997). Naukowcy opracowali terapie, która dość skutecznie łagodzi objawy SAD; pacjenci poddawani sa dzia łaniu jasnego, białego swutla fluoroscencyjnego (Blełur i Rosentha). 1989). Uważa s>e. że terapia światłem może wpływać na aktywność neuroprzekażnika. ser ot orany, która, jak wspomniano wcześniej, może mieć związek z powstawaniem depresji.

Być może sadziłeś, że ludzie powinni brać leki. aby wpłynąć na działanie neuropezekainików w kh mózgach. (Niektóre z tych leków opiszemy w rozda. 15.). To badane wskazuje jednak, że terapia światłem może dawać (akie same efekty jak niektóre leki psychotropowe. Wyniki obu rodzajów leczenia - za pomocą światła i terapii farma ko logicznej - potwierdzaj* role braku równowagi biologicznej w etiologii tego zaburzenia. Tymczasem, jeśli rozpoznałeś u siebie SAD. powinieneś zapewnić sobór nieco światła

480

W celu wyjaśnienia przyczyn i konsekwencji żabo rżeń nastroju, badacze posługuj* sie także technikami obrazowania mózgu (Liotti i in.. 2002; Stiakowski i in., 20021- Na przykład posłużono sie funkcjonalnym rezonansem magnetycznym (fMRIi. aby wykazać, że mózgi osób cierpiących na zaburzenie dwubiegunowe inaczej reaguj*, kiedy osoby te s* w stanie depresji niż wtedy, gdy s* one w stanie manii (Blumbcrg i in, 2008). Na ryc. 14.4 przed stawione s* dane dotyczące 36 osób z zaburzeniem dwubiegunowym. Podczas badania II osób miało podwyższony nastrój. 10 było w depresji, a 15 osób było w sta nie euiyraczir/n (łub zrównoważonym). Wszystkie osoby podczas obrazowania mózgu za pomocą fMM wykonywały to samo zadanie o charakterze poznawczym, polegające na określaniu, jaki jest kolor drukowanych słów. Rysunek 14.4 pokazuje, że poszczególne obszary kory były bardziej lub mniej aktywne w zależności od fazy zaburzenia dwubiegunowego, w jakiej znajdowała sie każda z badanych osób.

Udział czynników biologicznych w etiologii zaburzeń nastroju potwierdzaj* także dane wskazujące, że na występowanie tych zaburzeń wpływ maj* czynniki genetyczne (Johnson i in, 2002K Badanu nad bliźniętami pokazuj*, że jeśli jedno z bliźni* monozygotycznych cierpi na zaburzenie nastroju, prawdopodobieństwu, że drugie z nkh bedzie także dotknięte tym zaburzeniem wynosi 67*. natomiast w przypadku bliźniąt dyzygoiyemyth. które nie maj* identycznego wyposażenia genetycznego, wynosi ono tylko 20* (Curanello i Garanełlo. 1991; Gershon i in..1987). W CTeśo lego rozdziału, w bloku .Psychologu XXI wieku", przekonasz sie. że naukowcy coraz lepiej potrafi* określać, jakie geny maj* wpływ na predyspozycje ludzi do zachorowań na zaburzenia nastroju.

Hyc. 14A Aktywwo4ć mózgu a zaburzania tfwubłoga-iwwa

Główne typy zaburzeń psychicznych

Osoeom cfc<pl»e>m iw aOuzcnte *wA**usowe prz*c«ow*-dono oCnnMnor* rró&j a pomocą AM poataa wyacry-wnU zmOerim (xur.wc.wf)- W AUożnośo od *p>. ery cnoty te mioty nośmy) ptyMyhiety. otrirooy ery o^tnmnZeny nyittfWy orrieom rtotejn m6tgj » oOu»* ar. ogont** tmur^ lec* frw5c.W*u KouM certny cnrfnytoi «rK< -rtłW). A»* <*M»Ć w opici W, u osób » nosmylu d»f»w»p*n w pcwVw*> z osetom' m nmtrofj tfibmmomimym. cd-nttmonc coOmytwcro WCyroU łtfo obszaru m&gu m Innej (ókul. Opić !H1 ryciny potaafe te cnoty w pofrytiraym ■usKfj h pcrćwwiu z osoto-i o cootKfj oinmcmoterym octowy Uf otrttoną oHywnotóf ugo cftarj migu męmtjętM

Przekonajmy sig teraz, co wnosi* trzy główne podejścia psychologiczne do wyjaśntenia przyczyn występo wania zaburzeń nastroju.

Podejście psythodynamiczne

Według podejścia psychodynamkznego kluczowa role w rozwijaniu sie depresji odgrywają nieświadome konflikty I wrogie uczucia, wywodzące sie z: wczesnego dzieciństwa. Freuda uderzył stopień samokrytycyzmu i poczucia winy. który przejawiały osoby cierpiące na depresje. Uwalał. te źródłem tych samootkarleń jest gniew, kierowany pierwotnie na kogoś innego, a który został skierowany do wewnątrz, przeciwko samemu sobie. Uwalał, te gniew ten wiatę sie te szczególnie silna, zalełnośdow* relacja z dzieciństwa, taka jak relacja rodź*-dziecko. w której potrzeby lub oczekiwania jednostki nie zostały zaspokojone. Straty doświadczane w tyciu dorosłym - rzeczywiste lub symboliczne - wskrzeszają wTogie uczuda. które obecnie kierowane sa na własne ego jednostki, powodując sunooskirtanic sie. charakterystyczne dla depresji

Podejście behawioralne

Zamiast poszukiwać korzeni depresji w nieświadomości, podejście behawioralne koncentruje sie na skutkach otrzymywanych przez jednostkę wzmocnień pozytywnych oraz kar (lewinsohn. I97S; lewuwohii i in.. I98S). Według tego podejścia urzuru przygnębienia pojawia *k. kiedy

Od hipotez do faktów

Serotonina a sezonowe zaburzenie efektywne

Pacjeoo oerpucy na SAO każde#) moczaru w sworn domu toczył we śwwtlem praw dwie pdzny nasmeOoi pf jsszyn Świadom •uwscencyyyn. W d-iipc- (aze bouania uczestncżi* jedyna pa^onri. kltyytn twapw ŚMKltm przynosia <12 7 14 pacjentów*. W lej fcs.de wwyłwowan© hpotcJC. te tempo Śwcnfcm wpływa na panom seeotonłny w m«»j. Pacjenci z ptgy *h*pory-menume) byk na Oooc. któr# mum obmtyc pozom sceotoniny w móżjM: pacjenci z łJtipy kontrotney OdtywU* t* t&ont z dtot*. która muła utrzymać ten sam pozom aerotorwiy. U pocyeotPs z pupy eksperymentator, nastgpl nawrot objawów SAO; u pacjentcw z tram kontrotoej rie doszło do nawrotu. Wyru* te wskaaft. te terapia Multom P0C7*Jwjwo przywróć*! aerewnnę 00 takiego poóomu. który pozwoli pacjentom na doTnaoe ujp w dewesp tNeumeatei i n.. 1997).

jednostka, w następstwie strat kzb innych watnych zmian tyci owych, nie otrzymuje dostateczno liczby pozytyw nych wzmocnień zewnętrznych oraz doświadcza wirłu kar. Osoba pozbawiona wystarczającej liczby pozytywnych wzmocnień czuje sie smutna i wycofuje sie Ten stan smutku jest początkowo wzmacniany przez wzrost zainteresowania i sympatii ze strony innych (Biglan. 1991 j Jednak zazwyczaj przyjaciele, którzy na początku reagują wspierajaco. ulegaj* zmęczeniu negatywnymi nastrojami i postawami osoby depresyjnej, i zaczynaj* jej unikać. Taka reakcja eliminuje kolejne źródło pozytywnych wzmocnień. pogr*la>*c jednostkę jeszcze bardziej w depresji Badania wskazuj* takie, it ludzie w depresji nie doceniaj* pozytywnych wzmocnień, a przeceniaj* reakcje negatywne (Kennedy i Craighead. 198*; Nelson I Craighead. 1977).

Podejście poznawcze

W poznawczym podejściu do depresji główne znaczenie maj* dwie teorie. Jedna z nich głosi, te nrgoljwne /wsio wierno pazwwcze - .ustalone* wzorce postrzegania świata - prowadź* ludzi do przyjmowania negatywnego spój rżenia na te zdarzenia w swoim tyciu, za które czuj* s* odpowiedzialni. Druga teoria. Itład*ca nacisk na styś wyjoś nunio. zakłada, te depresja wynika z przekonania jednostka o braku osobistej kontroli nad istotnymi wyda-

481