IMGv92

Stefan Nowak • Pojęcie postawy w teoriach i stosowanych badaniach społecznych

Spory o pojęcie postawy

Kiedy lat temu przeszło pięćdziesiąt W. J. Thomas i F. Zna-niecko zdefiniowali we wstępie do Polish Peasant in Europę and America pojęcie postawy, to postawa, zgodnie z proponowanym przez nich rozumieniem tego terminu, miała być taką cechą psychiczną jednostek, która wiąże je ze światem otaczających je wartości kulturowych. Pisali bowiem:

„Przez postawę rozumiemy proces indywidualnej świadomości, określający rzeczywistą lub możliwą działalność jednostki wobec społecznego świata [...] Postawa jest więc jednostkowym przeciw-członem (individual counterpart) wartości społecznej, działalność jakiegokolwiek rodzaju jest łącznikiem (bond) między nimi”.

Jednocześnie, charakteryzując i drugi człon owej relacji jednostka — kultura, określali, co rozumieją przez wartość:

„Wartością jest cokolwiek, co w społeczeństwie jest przedmiotem o społecznej ważności (object of social importance), o społe-I cznej pozycji itd„ co posiada znaczenie, innymi słowy, wartość jest przedmiotem, do którego skierowane są ludzkie postawy” >. Nie było to pierwsze użycie terminu „postawa” w dziejach ; nauk o społecznym zachowaniu. Termin „postawa” znajdujemy i już u Spencera, który pisał np., iż wyciągnięcie prawidłowych I wniosków z dysput, którym się przysłuchujemy, w dużym stopniu zależy od postawy umysłu (attitude of mind) słuchającego^{1 2}. Podobne intuicje znaczeniowe łączono też czasem na przełomie nauki XIX i XX w. i z innymi terminami, jak np. z terminem Aufgabe w języku niemieckim czy angielskim set. Nowe w pro-

17

1

W. J. Thomas, F. Znaniecki, Polish Peasant in Europę and America, Boston 1918 — 1920, t. I, | 27.

>Por. G. Allport, The Historical Background of Modern Social PSychology, w: G. Lindzey (ed.), Handbook of Social Psychologu, t. I, s. 43.

2

£ Teftrie postaw