Jan Lewandowski, Hamowanie nerwów 1

HAMOWANIE

NERWÓW

Ważne wydarzenie i niepoważne komentarze

W maju br. b<dą. mam nadzieją, obchodzić trzecią rocznicą pt-sjrwania felietonu pt. Hamowanie nerwów". Staram sit w tek-»Uch doslągać codzienności naszego tyć* społecznego i prywatnego. mady jednak nie zajmowałem *ią Jaka* katąlką. chodai bywały takie, które przyczyniały sią do roastmja* nia łysicmu nerwowego., nie tylko mojego.

Teraz ukazała tie książka oczekiwana od lat. zapowiadana od lat. książka stanowiąca signum tampon* 1888 roku. książka znana światu od połowy XX wieku, znana leź powszechnie polskiemu czytelnikowi, chociaż do chwil: wydanie }ej przez PIW nie mająca taw. debj.ni. ..Rok 188-i“ Geąrge'a Orwella (PIW-owak’ przekład Tomasza Mirkowieza'i, poił tyczna fantazja, którą w pewnym momencie mojego i mo.ch rówieśników dytia przybrała kształt niemal całkowicie realny. Kiedy czytałem ..Rok" po raz pierwszy, trudno ml było nie identyfikować sie z bohaterem Orwellowskiej antyutopil. Win*tonem: rozkosz I trwoga Wln-stona. Jakich doznawał podczas lektury zakazanego dzieła politycznego w koszmarze „Oceanii", dawały sią porównać z moimi odczuciami. Za lekturą zabronionej książki Winsto-notri groziła łmlerć. poprzedzona torturami w kazamatach centrali Policji Myśli. Trudno wyzwolić się z tych wspomnień. Dlatego wydanie „Roku 1984" przez Państwowy Instytut Wydawniczy uznałem za ważne wydarzenie—

Żaden powód do hamowania nerwów, raczej powód do radości 1 otarcia łez wzruszenia. Ale niektórzy krytycy, wśród nich Artur Sandauer, przyjął! ..Rok 1984” U poprzedzili jego oficjalne wydame) słowną ek-wilibrystyką. przyprawiającą o dygotanie nerwów*. Co gorsza, właśnie napisany dwa 1 pół roku temu ar-

STR. 6

JAN LEWANDOWSKI

KIERUNKI, NR 3/1634, 15 I 1989 R.

tvkuł Sandouera „Prawo do prawdę" znalAzl się w PIW-owiklm wydaniu książki Jako jej portowi*. Krytyk usiłuj* wykazać, że ..Rok"„. „mierzy w hitleryzm’*, a ni© wyłącznie w stalinizm (..lak to czyni propaganda zachodnia' ).

Trzymajmy się faktów: Orwell wydał powieść w roku 1W9. kiedy już kilka lat minęło od zdruzgotania hitleryzmu przy pokaźnym — nie ukrywajmy — udziale Stalina Z tego zwycięstwa wyrasta! zalęgnięty dużo wcześniej nowy system totalitarny, którego centralny postacią był Stalin. Orwell napisał powieść jednoznacznie wymierzoną w tę właśnie formę totalitaryzmu.

Trudno zresztą teraz licytować, zastanawiać się nad tym, które z popełnionych przez hitleryzm 1 stalinizm zbrodni były straszliwsze. Kry-tycy-asekurancł. chcąc dawniej w ogóle móc mówić o ..Roku", utyli sprytnego Ich zdaniem wybiegu. :ntanowic:a uznali, żc w Anglii Orwella panował system.- hitlerowski Częściowo zamiar się powiódł, lecz z jakim żałosnym, ubocznym skutkiem!

(...) Pułapka ąsekurar.ctwa zatrzasnęła się z hałasem i dopiero dzisiaj, kiedy możliwa Je*.t jawna dyskusja nad powieścią. krytyka zajmie stanowisko ostateczne.

Sandauora tłumaczy w pewno] mierze to, Łc pisał ..posłowie" juko artykuł w lipcu 1986 roku (zamieszczony następnie w „Polityce" nr 8 z lutego roku 1987j. Kiedy znany krytyk tworzył obecne „posłowie . los polskiej przeoudowy mo zdaw.il się tak przesądzony jak dzn.jJ. Mimo wszystko, nic ma usprawiedliwienia dla takich niepoważnych dziś komentarzy. Moim zdaniem winę za to pono?: w drobnej mierz* Wydawnictwo. większa wina spoczywa na

Autorze, który zgodr.l ».ę n swego *-etu»rraltg» ar

»pried IL reku

To Jtr.iume "jynsjmrrj łe». źe ciągle jetsczc słe wyzwolić ttę tt straćha przed '.tcią MjrllL To dowed ca zakorzenionej* w mczeach •a arjnkowefo: lęku pracd n.em tabu ustanowionego dciołąt lat temu. Napaść na r.izm c.ęgle jam ».ę ;a*o «two. więc trzeba :ą ca murować » tylko „hitleryzmem-, lecz Jfc skim Imperializmem’ a na totalitaryzmem KetckMa kata*.

go-

Mutimy pohamować ner trząuiąc tę z u;, ornych uświadomić aob:e. ze wyszłday z mroku na światła 2 me osądami bez pokrycia.